Ο σκοπός αυτής της γνωμοδότησης είναι να εξετάσουμε προσεκτικά τη Σαηεντολογία από μια κοινωνιολογική άποψη.

Το ερώτημα είναι: είναι η Σαηεντολογία μια θρησκεία και, αν ναι, ποιο είδος θρησκείας; Θα προσπαθήσουμε να παρέχουμε στοιχειώδεις απαντήσεις σ’ αυτό το άρθρο.

Θα περιγράψουμε επίσης μερικές όψεις της Σαηεντολογίας όπως εμφανίζεται σε μας σήμερα. Η παρουσίασή μας δεν έχει στόχο ούτε να επικρίνει ούτε να δικαιολογήσει.

Ι. Ειναι η Σαηεντολογια μια Θρησκεια;

I.I. Τι Εννοουμε οταν Λεμε Θρησκεια;

Σαφώς, η γνωμοδότηση αυτή δεν μπορεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια συζήτηση σχετικά με τον ορισμό της θρησκείας. Μπορούμε ωστόσο να έχουμε μια λειτουργική άποψη και να συμφωνήσουμε σε έναν ελάχιστο αριθμό χαρακτηριστικών που υπάρχουν στις περισσότερες θρησκείες. Αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή η άποψη παραβλέπει για την ώρα τη συζήτηση σχετικά με τον ορισμό της θρησκείας όπως αυτός επιβάλλεται από νέες μορφές θρησκείας. Μπορούμε να συμφωνήσουμε με τον Μπράιαν Γουίλσον ότι μια θρησκεία περιλαμβάνει:

  • Μια κοσμολογία στην οποία το σύμπαν προσδιορίζεται σχετικά με μία ή περισσότερες υπερφυσικές δυνάμεις. Μια σύλληψη της έννοιας του Ανθρώπου που υπερβαίνει τα όρια της επίγειας ύπαρξής του. Ένα πριν και ένα μετά. Τη μη αποδοχή της πεπερασμένης φύσης του Ανθρώπου.
  • Ένα ηθικό δίδαγμα που πηγάζει από αυτή την κοσμολογία. Παροχή οδηγιών και κατευθυντήριων γραμμών, σύμφωνα με τον προτεινόμενο προσδιορισμό του σύμπαντος.
  • Εργαλεία που φέρνουν τα ανθρώπινα όντα σε επαφή με την υπερφυσική αρχή, όπως προσευχή, θρησκευτικές τελετές, τεχνικές διαλογισμού.
  • Μια κοινότητα οπαδών η οποία –όσο μικρή και να είναι– είναι ικανή να διατηρεί και να αναπαράγει τις πεποιθήσεις και να διαχειρίζεται τα οφέλη της σωτηρίας.

Ο συνδυασμός αυτών των στοιχείων καθιστά δυνατό να διαχωρίσουμε τις θρησκείες:

(1) από φιλοσοφίες του Ντεϊσμού, οι οποίες παρέχουν μια κοσμολογία και σημασία για την ύπαρξη, αλλά οι οποίες δεν αποσκοπούν να συνδέσουν τα ανθρώπινα όντα με υπερφυσικές δυνάμεις,

(2) από ατομική μαγεία, που προορίζεται για την απόκτηση εμπειρικών αποτελεσμάτων με τη χρήση εμπειρικών τεχνικών,

(3) από οργανώσεις του Ντεϊσμού, όπως ο Ελευθεροτεκτονισμός, που αναγνωρίζει την ύπαρξη του Μεγάλου Αρχιτέκτονα του Σύμπαντος, αλλά του οποίου οι τελετές δε στοχεύουν στο να συνδέσουν τον Άνθρωπο μ’ Αυτόν.

Ι.ΙΙ. Τα Περιεχομενα της Σαηεντολογιας

Η Σαηεντολογία περιέχει μια κοσμολογία, μια ανθρωπολογία, ηθική, θρησκευτικές τελετές, μια μέθοδο ώντιτινγκ, μια μέθοδο για να καθαρίζει το σώμα, εκπαιδευτικές μεθόδους, μια θεωρία επικοινωνίας.

Η Κοσμολογια: Το Υπερφυσικο στη Σαηεντολογια

Ο ιδρυτής, Λ. Ρον Χάμπαρντ (1911-1986), αναμορφώνει τη θεωρία των αρχέγονων πνευμάτων. Υποστηρίζει ότι, πριν από τη γέννηση του σύμπαντος τα πνεύματα υπήρχαν και τα ονομάζει θήταν. Ήταν άυλα όντα χωρίς μάζα και χωρίς χρονικά όρια, τα οποία δεν καταλάμβαναν καθόλου χώρο· ήταν παντογνώστες, παντοδύναμα, άφθαρτα, αθάνατα και ικανά να δημιουργήσουν οτιδήποτε. Τα άυλα αυτά όντα, μαζί με το Υπέρτατο Ον, δημιούργησαν το σύμπαν. Κάνοντάς το αυτό, πιάστηκαν στην ίδια τους την παγίδα και κόλλησαν στη δημιουργία τους –και ειδικότερα στον Άνθρωπο– δηλαδή, την ύλη, την ενέργεια, τον χώρο και τον χρόνο (ΜΕΣΤ, το φυσικό σύμπαν), ξεχνώντας ακόμα και το ότι αυτοί ήταν οι δημιουργοί. Έτσι, έχασαν τη δύναμη και την πανσοφία τους και έγιναν ευπαθή ανθρώπινα όντα. Από τότε, επανέρχονται μετά από κάθε ζωή σε διαφορετικά σώματα. Σήμερα, οι θήταν έχουν ξεχάσει την πραγματική πνευματική τους ταυτότητα και πιστεύουν ότι είναι ανθρώπινα σώματα. Ως εκ τούτου, ο Άνθρωπος έχει μια πνευματική προέλευση: είναι συνολικά ένα σώμα, μια διάνοια και ένας θήταν.

Αυτό είναι μια γνωστική εκδοχή της πτώσης του τέλειου ανθρώπου στην ατέλεια και μια μεταφορά του ελληνικού δράματος, όπου οι Θεοί παρεμβαίνουν στις ανθρώπινες υποθέσεις και παγιδεύονται.

Μια απελευθέρωση πρέπει να θέτει ένα τέλος στη διαδοχή των ζωών. Η Σαηεντολογία θέλει να φέρει τον άνθρωπο κοντά στην κατάσταση του αρχικού θήταν.

Τα Δυναμικα και η Ηθικη

Η Σαηεντολογία ασχολείται με την κινητήρια δύναμη του σύμπαντος και το νόημα της ύπαρξης.

Το σύμπαν κινητοποιείται από μια δυναμική ώθηση που υπηρετεί την επιβίωση, τη βασική αρχή της ύπαρξης. Αυτή ποικίλλει μεταξύ ατόμων και φυλών. Εξαρτάται από τη φυσιολογία, το περιβάλλον και την εμπειρία. Επηρεάζει την επιμονή του Ανθρώπου απέναντι στη ζωή και τη δραστηριότητα της νοημοσύνης, που θεωρείται ως η ικανότητα ενός ατόμου, μιας ομάδας ή μιας φυλής να επιλύει προβλήματα που σχετίζονται με την επιβίωση.

Η Σαηεντολογία ασχολείται με την κινητήρια δύναμη του σύμπαντος και το νόημα της ύπαρξης.

Η ηθικότητα ενός ατόμου καθορίζεται σε σχέση με τις ενέργειες που πραγματοποιεί για την επιβίωση. Από μια τέτοια άποψη, καλοσύνη είναι αυτό που είναι εποικοδομητικό και κακία αυτό που είναι εναντίον της επιβίωσης. Μπορεί κανείς να δει ότι η ηθική της Σαηεντολογίας δεν είναι ένα σύνολο από συστάσεις (η ιδέα του Μπερξόν για τα κλειστά ήθη). Είναι το αποτέλεσμα κατανόησης και εσωτερικής ενσωμάτωσης του νοήματος της ζωής, το οποίο δρα σαν μια προσωπική πυξίδα. Είναι ένα ανοιχτό σύστημα ηθών.

Στη Σαηεντολογία, όπως και σε πνευματιστικές ομάδες, δεν υφίσταται η έννοια της «αμαρτίας». Υφίστανται μόνο λάθη, τα οποία ορίζονται ως καταστροφικές ενέργειες εναντίον του Ανθρώπου, της οικογένειας, της κοινωνίας, του Θεού. Μέρος της ηθικής είναι να εντοπίσει και να διορθώσει τα λάθη.

Η δυναμική ορμή γίνεται πιο πολύπλοκη όσο ο οργανισμός γίνεται πιο περίπλοκος. Σε έναν «κανονικό» (χωρίς παρεκκλίσεις) άνθρωπο, αναλύεται σε οκτώ τομείς, που αντιστοιχούν σε σκοπούς:

(1) Το δυναμικό του εαυτού συνίσταται στη δυναμική ώθηση για επιβίωση ως άτομο, για την απόκτηση ευχαρίστησης και για την αποφυγή του πόνου. Αυτό το δυναμικό ασχολείται με την τροφή, τον ρουχισμό, τη στέγαση, τις προσωπικές φιλοδοξίες και τους γενικούς σκοπούς του ατόμου.

(2) Το δυναμικό του σεξ καθοδηγεί την αναπαραγωγή.

(3) Το δυναμικό της ομάδας διέπει την κοινωνική ζωή. Ενθαρρύνει τη συμπεριφορά που έχει ως σκοπό να διατηρήσει την επιβίωση της ομάδας στην οποία το άτομο ανήκει.

(4) Το δυναμικό της ανθρωπότητας περιλαμβάνει την επιβίωση του είδους.

(5) Το δυναμικό της ζωής ωθεί το άτομο να δουλέψει για τη ζωή αυτή καθαυτή – δηλαδή όλα τα ζωντανά πράγματα, τόσο τους φυτικούς όσο και τους ζωικούς οργανισμούς.

(6) Το δυναμικό του φυσικού σύμπαντος είναι η ώθηση του ατόμου για να αυξηθεί η επιβίωση της ύλης, της ενέργειας, του χώρου και του χρόνου.

(7) Το δυναμικό της σκέψης είναι η ορμή του ατόμου να επιβιώσει ως σκέψη και ως πνευματικό ον.

(8) Το δυναμικό της οικουμενικής σκέψης είναι η ορμή για επιβίωση για τον Δημιουργό ή το Υπέρτατο Ον.

Τα τέσσερα πρώτα δυναμικά συνδέονται με τη Διανοητική. Με τα άλλα, που προστέθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1950 και είναι μεταφυσικού χαρακτήρα, ασχολείται η Σαηεντολογία (βλ. διαφορά παρακάτω).

Ο οπαδός καλείται να είναι σε συμφωνία με όλα τα δυναμικά. Λίστες ελέγχου για αυτο-εξερεύνηση του δίνουν τη δυνατότητα να εκτιμήσει την κατάστασή του στο καθένα. Με τη βοήθεια ενός λειτουργού, ψάχνει για μέσα απαραίτητα για να διορθώσει ελαττωματικές καταστάσεις.

Η Ανθρωπολογια της Σαηεντολογιας

Οι διδασκαλίες του Λ. Ρον Χάμπαρντ περιλαμβάνουν την έννοια του ατόμου στο οποίο το σώμα και η διάνοια είναι στενά συνδεδεμένα.

Με βάση την έρευνά του για τη διάνοια και την ανθρώπινη φύση, ο Λ. Ρον Χάμπαρντ έγραψε το βιβλίο Διανοητική: Η Σύγχρονη Επιστήμη της Πνευματικής Υγείας το 1950, το οποίο έγινε αμέσως μπεστ-σέλερ και είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση οργανισμών της Διανοητικής. Εκείνο τον καιρό, η Διανοητική απευθυνόταν αποκλειστικά στη διάνοια ως μέσο ξαλαφρώματος ή απελευθέρωσης ενός ατόμου από το διανοητικό τραύμα. Παρ’ όλα αυτά, ο Λ. Ρον Χάμπαρντ συνέχισε την έρευνά του, και στις αρχές της δεκαετίας του 1950 εισήλθε στο πνευματικό πεδίο, με την ανακάλυψη ότι ο Άνθρωπος είναι ένα αθάνατο πνεύμα που έχει ζήσει αμέτρητες ζωές και υπερβαίνει τη σωματική διάσταση. Η πρώτη Εκκλησία της Σαηεντολογίας ιδρύθηκε το 1954.

Παρ’ όλα αυτά, ο Λ. Ρον Χάμπαρντ συνέχισε την έρευνά του, και στις αρχές της δεκαετίας του 1950 εισήλθε στο πνευματικό πεδίο, με την ανακάλυψη ότι ο Άνθρωπος είναι ένα αθάνατο πνεύμα που έχει ζήσει αμέτρητες ζωές και υπερβαίνει τη σωματική διάσταση.

Στη Σαηεντολογία, η διάνοια μπορεί να παρομοιαστεί με έναν υπολογιστή με δύο κύρια τμήματα: την αναλυτική διάνοια και την αντιδραστική διάνοια.

Το πρώτο θα αντιπροσώπευε την ευφυΐα, την αλάνθαστη ικανότητα, που υποτίθεται ότι είναι το κέντρο της επίγνωσης του ατόμου (το «εγώ»· ή βασική προσωπικότητα). Αυτός ο αναλυτής είναι ανάλογος με έναν υπολογιστή που δουλεύει με αισθήσεις (ερεθίσματα από τον εξωτερικό κόσμο), τη φαντασία και τις αναμνήσεις που περιέχονται στην κανονική τράπεζα μνήμης. Από τη γέννηση ως τον θάνατο, είτε κάποιος είναι ξύπνιος είτε κοιμάται, αυτή η μνήμη λαμβάνει πληροφορίες που μεταδίδονται από τις διάφορες αισθήσεις, τις οποίες αποθηκεύει πλήρως, με χρονολογική σειρά, σε διάφορα αρχεία (ακουστικά, οπτικά, απτικά κ.λπ.), τα οποία διατηρεί στη διάθεση της αναλυτικής διάνοιας. Αυτή η διάνοια σκέφτεται διαρκώς. Συνεχώς λαμβάνει αντίγραφα των αποθηκευμένων εικόνων, τα αξιολογεί, τα συγκρίνει, προκειμένου να παρέχει σωστές απαντήσεις στα προβλήματα που συναντά το άτομο. Για να φέρει σε πέρας συνηθισμένα καθήκοντα, όπως το περπάτημα, τη δακτυλογράφηση κ.λπ., χωρίς να εμπλέκονται άχρηστες πληροφορίες, στήνει αυτόματα κυκλώματα που ρυθμίζουν τις επίκτητες λειτουργίες. Καταρχάς, η αναλυτική διάνοια είναι ένα είδος λογικού, αλάνθαστου υπολογιστή που δε δημιουργεί ψυχικές ή ψυχοσωματικές διαταραχές.

Η παρεκκλίνουσα συμπεριφορά συμβαίνει λόγω της αντιδραστικής διάνοιας, η οποία αποτελεί μια συγκέντρωση εγγράμμων. Τα τελευταία δεν είναι ακριβώς αναμνήσεις. Είναι πλήρεις καταγραφές με όλες τις λεπτομέρειες από όλες τις αισθητήριες αντιλήψεις που έλαβε το άτομο κατά τη διάρκεια μιας στιγμής πόνου και ολικής ή μερικής απώλειας αισθήσεων, όπως η λιποθυμία ή η αναισθησία.

Α. Το Ωντιτινγκ

Η κύρια θρησκευτική πρακτική της Σαηεντολογίας είναι γνωστή ως ώντιτινγκ. Για τους Σαηεντολόγους το ώντιτινγκ είναι ένα μεθοδικό πνευματικό μονοπάτι. Τι είναι;

Το ώντιτινγκ επιτρέπει σε ένα άτομο να ανακτήσει όλα τα γεγονότα σ’ αυτή τη ζωή, καθώς και σε προηγούμενες ζωές – στην τροχιά του χρόνου. Τα πιο σημαντικά γεγονότα που ανακαλύπτονται είναι τα τραυματικά γεγονότα στα οποία μια ποσότητα ενέργειας έχει αλλοτριωθεί, η οποία μειώνει την ικανότητα με το να μπλοκάρει τη δράση και τη λογική σκέψη. Η ανάκληση τέτοιων γεγονότων και η διάτρεξή τους απελευθερώνει, μέσω ψυχοκάθαρσης, την ενέργεια που συνδέεται με τα περιστατικά, τα οποία καθίστανται έτσι διαθέσιμα. Αυτό δημιουργεί μια αίσθηση ευεξίας. Επιπλέον, τα περιστατικά του παρελθόντος θεωρούνται πηγές σωματικών ή ψυχικών ασθενειών. Το να τα αναγνωρίσει κανείς και να δουλέψει με αυτά λαμβάνοντας ώντιτινγκ, ισοδυναμεί με το σβήσιμό τους. Για παράδειγμα, κάποιος που πονάει μπορεί να ανακαλύψει στο ώντιτινγκ ότι τον είχαν στραγγαλίσει σε μια προηγούμενη ζωή. Διατρέχοντας το τραυματικό περιστατικό, το άτομο απελευθερώνει τον πόνο που συνοδεύει το περιστατικό του παρελθόντος. Αυτό θυμίζει σε κάποιον την κατασκευή του προσωπικού μύθου στη σαμανική θεραπεία, όπως συζητήθηκε από τον Λεβί-Στρος στο βιβλίο του Δομική Ανθρωπολογία.

Στην ορολογία που δημιούργησε ο Λ. Ρον Χάμπαρντ, το ώντιτινγκ της Σαηεντολογίας χρησιμοποιεί τις δυνατότητες της αναλυτικής διάνοιας για να «αδειάσει» την αντιδραστική διάνοια από τα επιβλαβή έγγραμμά της, τα οποία παρεμποδίζουν την ικανότητα ανάκτησης της δύναμης του ενσαρκωμένου θήταν.

Το ώντιτινγκ προκαλεί δύο πράγματα: (1) μέσω της εξερεύνησης του παρελθόντος φανερώνει –και μάλιστα γρήγορα– στον εξερευνητή ότι είναι ένα πανίσχυρο ενσαρκωμένο πνεύμα, που περιορίζεται από την ανθρώπινη κατάστασή του, (2) το σβήσιμο των εγγράμμων οδηγεί στην κατάσταση του «Κλήαρ» (καθαρός).

Η εξάλειψη των εγγράμμων βοηθά στην αναζωογόνηση του όντος. Αυτό φαίνεται από την αύξηση της δύναμης της ζωής, με μεγαλύτερη ικανότητα για επιβίωση, με μια αίσθηση ισχύος και με καλύτερες ικανότητες, οι οποίες μπορούν να μετρηθούν σε μια τονική κλίμακα.

Για τους Σαηεντολόγους το ώντιτινγκ είναι μια μορφή ποιμαντικής συμβούλευσης. Ο Μπράιαν Γουίλσον συμμερίζεται αυτές τις απόψεις (στο «Σαηεντολογία», 1994), θεωρώντας ότι η Σαηεντολογία εκφράζει τη συστηματοποίηση των σχέσεων με την πνευματικότητα, έναν προσανατολισμό που βρίσκει κανείς στον «μεθοδισμό». Για μας είναι μια μορφή εκλογίκευσης της θρησκευτικής ζωής.

Για τους Σαηεντολόγους το ώντιτινγκ είναι πρώτα απ’ όλα μια πνευματική περιπέτεια που δίνει σε κάποιον πρόσβαση στο πνευματικό, αθάνατο κομμάτι του Ανθρώπου, όπως στις θρησκείες της Ανατολής.

Μέσα από το ώντιτινγκ ο Άνθρωπος αποκτά μεγαλύτερη κατανόηση της πνευματικότητάς του και της σχέσης του με το Υπέρτατο Ον.

Είναι μέσω του ώντιτινγκ που ο θήταν γίνεται σίγουρος για την αθανασία του και είναι σε θέση να αναπτυχθεί πνευματικά. Μέσα από το ώντιτινγκ ο Άνθρωπος αποκτά μεγαλύτερη κατανόηση της πνευματικότητάς του και της σχέσης του με το Υπέρτατο Ον. Το ώντιτινγκ επιτρέπει επίσης στον Άνθρωπο να αποκτήσει περισσότερη κατανόηση και ικανότητα και στα οκτώ δυναμικά.

Κάποιοι επικριτές της θρησκείας, έχουν συγκρίνει τη Σαηεντολογία με μια μορφή ψυχοθεραπείας. Ωστόσο, οι μέθοδοι και τα τελετουργικά δεν είναι τα ίδια, και έχουν εντελώς διαφορετικούς στόχους: η ψυχοθεραπεία ασχολείται με τη διάνοια· ο στόχος της Σαηεντολογίας, από την άλλη πλευρά, είναι η σωτηρία του πνεύματος. 1) Το άτομο που λαμβάνει ώντιτινγκ φτάνει στην κατανόηση της διττής φύσης του Ανθρώπου και, μέσα από την ανακάλυψη των προηγούμενων ζωών, κατανοεί τη μονιμότητα μιας απλής αρχής για όλες τις ζωές, 2) Η Σαηεντολογία ασχολείται επίσης με τον θήταν. Ανακουφίζοντας τον θήταν από τις διανοητικές και σωματικές μάζες, αυτός ανακτά την αρχική του δύναμη· το άτομο που ο θήταν αντιπροσωπεύει θα γίνει «απελευθερωμένο ενώ είναι ακόμα ζωντανό» (τζιβάν μούκτα).

Β. Θρησκευτικη Εκπαιδευση

Η άλλη βασική θρησκευτική πρακτική της Σαηεντολογίας ονομάζεται εκπαίδευση, η οποία είναι η εντατική μελέτη των Γραφών της Σαηεντολογίας, τόσο για πνευματική διαφώτιση όσο και για την εκπαίδευση κάποιου ως κληρικός της Σαηεντολογίας.

Οι Σαηεντολόγοι πιστεύουν ότι πρέπει να χρησιμοποιούν την ιδιότητα της πνευματικής τους επίγνωσης σε όλες τις καταστάσεις της ζωής. Ανακαλύπτουν αυτό το μονοπάτι μέσα από τη μελέτη των Γραφών της Σαηεντολογίας. Αυτό είναι παρόμοιο με τη μελέτη για τη διαφώτιση που υπάρχει σε άλλες θρησκείες, όπως η μελέτη του Ταλμούδ στον Ιουδαϊσμό, η μελέτη των διδασκαλιών του Βούδα και η μελέτη εσωτεριστικών γραφών. Επιπλέον, σύμφωνα με τους Σαηεντολόγους, το ώντιτινγκ και η εκπαίδευση πάνε μαζί. Κάποιος θα πρέπει να αυξήσει την ίδια στιγμή τις ικανότητες, τις ευθύνες και τη γνώση του. Ανακαλύπτει ότι μπορεί να ενεργεί με τη δύναμη του ενσαρκωμένου θήταν και ότι μπορεί να επικοινωνεί με άλλα πνευματικά όντα. Για παράδειγμα, στην εκπαίδευση, οι Σαηεντολόγοι επίσης μαθαίνουν πώς να δίνουν ώντιτινγκ, ώστε να ανακαλύψουν πώς να ανυψώσουν πνευματικά άλλους, και πώς να εξασκούν τα καθήκοντά τους προς τους πιστούς.

Γ. Τελετες

Η Εκκλησία της Σαηεντολογίας γιορτάζει αρκετές θρησκευτικές τελετές που παραδοσιακά υπάρχουν στις βασικές θρησκείες: τελετές ονοματοδοσίας, κυριακάτικες λειτουργίες, γάμους και κηδείες.

Δ. Οργανωση

Η Εκκλησία της Σαηεντολογίας έχει τη σύνθετη οργάνωση που είναι χαρακτηριστική του σύγχρονου πολιτισμού, και που βασίζεται σε έναν μεγάλο αριθμό οργανισμών. Κάθε θρησκεία δανείζεται τη μορφή οργάνωσής της από την εποχή κατά την οποία προκύπτει. Πιο πρόσφατα, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δανείστηκαν οργανωτικές μεθόδους από τη βιομηχανική εποχή, ενώ η Σαηεντολογία έχει υιοθετήσει το οργανωτικό στιλ τής μετα-βιομηχανικής εποχής.

Ο σκοπός του οργανισμού είναι να διαχειρίζεται και να αναπαράγει τα οφέλη της σωτηρίας. Ανήκει στην υπηρεσία της διεθνούς εξάπλωσης.

Ε. Ποιμαντικη Συμβουλευση

Η Σαηεντολογία έχει ένα σώμα από χειροτονημένους λειτουργούς, οι οποίοι τελούν τελετές και ασκούν το ώντιτινγκ.

II. Ποιοι είναι οι Σαηεντολόγοι;
ΚΑΝΤΕ ΛΗΨΗ ΤΗΣ ΛΕΥΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ