ΣΑΗΕΝΤΟΛΟΓΙΑ
Μια Θρησκεία στη Νότια Αφρική

Κάποιες στιγμές ο Λ. Ρον Χάμπαρντ φαινόταν να απορρίπτει τον τίτλο «θρησκεία» για τις πεποιθήσεις και τις πρακτικές της Σαηεντολογίας. Για παράδειγμα, κάποτε παρατήρησε ότι η Σαηεντολογία «δεν είναι ψυχοθεραπεία. Είναι ένα σύνολο γνώσης που, όταν χρησιμοποιείται κατάλληλα, προσφέρει ελευθερία και αλήθεια στο άτομο».13 Σε αυτό το πλαίσιο, όμως, ο Λ. Ρον Χάμπαρντ φαίνεται να έχει κάνει διάκριση ανάμεσα στις τυπικές πλευρές της θρησκείας –όπως τα πιστεύω, οι πρακτικές ή η ιδιότητα μέλους– και στη λυτρωτική αλήθεια. Αυτός ο τρόπος διάκρισης ανάμεσα στη «θρησκεία» και την «αλήθεια» είναι μια συνήθης θρησκευτική στρατηγική. Για παράδειγμα, ο χριστιανός θεολόγος Καρλ Μπαρθ επέμενε ότι ευαγγέλιό του δεν ήταν η θρησκεία· ήταν η αλήθεια. Ο Μαουντούντι ισχυρίστηκε το ίδιο για το Ισλάμ, ο Φραντς Ρόζεντσβαϊχ για τον Ιουδαϊσμό και ο Σαρβεπάλι Ραντακρίσναν για τον Ινδουισμό. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, οι θρησκευτικοί στοχαστές έχουν επιμείνει στην υπέρτατη σημασία και τη δύναμη της «αλήθειας» που πιστεύουν, διαχωρίζοντάς την από τη θρησκεία.14

Ωστόσο, ο Λ. Ρον Χάμπαρντ βρήκε επίσης ότι ο όρος «θρησκεία», αν οριστεί σωστά, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να χαρακτηρίσει τη λυτρωτική αλήθεια της Σαηεντολογίας. Η «Σαηεντολογία», εξήγησε ο Λ. Ρον Χάμπαρντ, «είναι θρησκεία με την παλαιότερη και την πληρέστερη έννοια». Η Σαηεντολογία είναι περισσότερο από μια απλώς «θρησκευτική πρακτική», είναι «θρησκευτική σοφία».15 Ο όρος «θρησκεία», σύμφωνα με τον Λ. Ρον Χάμπαρντ, «μπορεί να περιλαμβάνει τις ιερές παραδόσεις, τη σοφία, τη γνώση των θεών, των ψυχών και των πνευμάτων».16 Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν, ο Λ. Ρον Χάμπαρντ ισχυρίστηκε ότι η Σαηεντολογία πρέπει να αναγνωριστεί ως θρησκεία.

Ο Λ. Ρον Χάμπαρντ επισήμανε τις ινδουιστικές, τις βουδιστικές και τις ταοϊστικές ρίζες αυτής της θρησκευτικής σοφίας. Όπως υποστηρίζουν κάποιες συγκεκριμένες μορφές του Ινδουισμού, ειδικά η Αντβάιτα Βεντάντα, έτσι και η Σαηεντολογία υποστηρίζει ότι ο ανθρώπινος εαυτός είναι τελικά η υπέρτατη θεϊκή δύναμη του σύμπαντος. Σύμφωνα με τη σανσκριτική προσέγγιση της Βεντάντα, ο Άτμαν (ο ανθρώπινος εαυτός) είναι ο Βράχμαν (η θεότητα). Η Σαηεντολογία όμως, όπως συμβαίνει και με την πρακτική του Βουδισμού, περιγράφει μια πορεία, βήμα προς βήμα, προς την απελευθέρωση από την άγνοια, που θυμίζει το «Οκταπλό Μονοπάτι» του Βουδισμού. Αυτό το βουδιστικό μονοπάτι περνά μέσα από τα στάδια της σωστής κατανόησης, της αφοσίωσης, της επικοινωνίας, της συμπεριφοράς, του τρόπου ζωής, της προσπάθειας, της επίγνωσης και του διαλογισμού, προκειμένου κάποιος να πετύχει μια κατάσταση κατά την οποία θα είναι χαρούμενος και απελευθερωμένος μακριά από τον κόσμο. Με παρόμοιο τρόπο, η Σαηεντολογία προσδιορίζει ένα θρησκευτικό μονοπάτι, ή γέφυρα, που περιγράφει την πρόοδο προς την ελευθερία. Παρ’ όλα αυτά, ενώ το βουδιστικό μονοπάτι σχεδιάστηκε κατ’ αρχήν στη βάση μιας μοναστικής ζωής απομακρυσμένης από τις συνηθισμένες ανθρώπινες σχέσεις και ασχολίες, το μονοπάτι της Σαηεντολογίας έχει περισσότερα κοινά με την ταοϊστική προσέγγιση, για την επίτευξη της πνευματικής αρμονίας, καθώς το άτομο ζει και συναναστρέφεται με όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με την άποψη του Ταοϊσμού, η απελευθέρωση είναι μια κατάσταση ισορροπίας κατά την οποία ένα ανθρώπινο ον είναι σε αρμονία με όλες τις καταστάσεις της ύπαρξης. Η Σαηεντολογία κατευθύνεται προς την επίτευξη μιας παρόμοιας αρμονίας.

Σύμφωνα με την κοσμολογία της, η Σαηεντολογία προσδιορίζει τρεις βασικές πλευρές της πραγματικότητας: τη δύναμη της ζωής, που αποκαλείται θήτα, το Υπέρτατο Ον, που είναι επίσης γνωστό ως το Άπειρο και το φυσικό σύμπαν της ύλης, της ενέργειας, του χώρου και του χρόνου, που αντιπροσωπεύεται από το αρκτικόλεξο ΜΕΣΤ.

Ο απόηχος αυτών των αρχαίων ασιατικών θρησκειών, επομένως, μπορεί να βρεθεί στις θρησκευτικές πεποιθήσεις της Σαηεντολογίας. Ωστόσο, ο Λ. Ρον Χάμπαρντ συμπέρανε ότι οι υπέρτατοι στόχοι αυτών των θρησκειών –η πνευματική απελευθέρωση, η γνώση και η αρμονία– ήταν στόχοι που σπάνια επιτυγχάνονταν στην πράξη. Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του στην Ασία, ο Λ. Ρον Χάμπαρντ παρατήρησε ότι πολλοί άνθρωποι μελετούσαν, αλλά πολύ λίγοι έφταναν στον σκοπό τους. Σύμφωνα με τον Λ. Ρον Χάμπαρντ, η αίσθηση της «επείγουσας ανάγκης να φτάσει κάποιος στον στόχο του» έλειπε από τα αρχαία θρησκευτικά μονοπάτια.17 Μια σύγχρονη θρησκεία, κατέληξε, έπρεπε να κάνει περισσότερα από τον απλό προσδιορισμό των πνευματικών στόχων· έπρεπε να δώσει και τα πρακτικά μέσα για την επίτευξή τους.

Επίσης, η Σαηεντολογία έχει πολλά κοινά με τα εναλλακτικά χριστιανικά και εβραϊκά θρησκευτικά κινήματα της αρχαιότητας που είναι γνωστά ως γνωστικισμός. Η Σαηεντολογία, όπως και οι αρχαίοι γνωστικιστές, διδάσκει ότι τα ανθρώπινα όντα είναι, στην ουσία, πνευματικά όντα, με θεϊκές ψυχές από καθαρό φως, που παγιδεύονται στο σκοτάδι του υλικού κόσμου. Σύμφωνα με την κοσμολογία της, η Σαηεντολογία προσδιορίζει τρεις βασικές πλευρές της πραγματικότητας: τη δύναμη της ζωής, που αποκαλείται θήτα, το Υπέρτατο Ον, που είναι επίσης γνωστό ως το Άπειρο και το φυσικό σύμπαν της ύλης, της ενέργειας, του χώρου και του χρόνου, που αντιπροσωπεύεται από το αρκτικόλεξο ΜΕΣΤ. Ως εξατομικευμένη μορφή της δύναμης της ζωής, η ανθρώπινη ψυχή –ο θήταν– έχει εμπλακεί με τις δυνάμεις του ΜΕΣΤ. Στα κοσμικά γεγονότα για τα οποία μιλάει η Σαηεντολογία, αναφέρει ότι ο θήταν μπορεί να διασωθεί από αυτή την εμπλοκή του με τις καταστάσεις του φυσικού σύμπαντος.

Η Σαηεντολογία θέτει αυτή την απελευθέρωση του θήταν ως θέμα επιβίωσης. Το «Οκταπλό Μονοπάτι» της Σαηεντολογίας είναι τα «Οκτώ Δυναμικά» που αντιπροσωπεύουν τα διαδοχικά στάδια της εξάπλωσης της βασικής ώθησης για επιβίωση. Τα πρώτα τέσσερα Δυναμικά ενός ατόμου είναι η «ώθηση προς ύπαρξη» του εαυτού του, της οικογένειάς του, της ομάδας του και της ανθρωπότητας· τα επόμενα δύο είναι η ώθηση προς επιβίωση στο επίπεδο των δυνάμεων της ζωής και του φυσικού σύμπαντος· και το έβδομο και το όγδοο Δυναμικό αντιπροσωπεύουν την απόλυτη πνευματική επιβίωση στο επίπεδο των ψυχών και του Υπέρτατου Όντος. Όπως δήλωσε ο Λ. Ρον Χάμπαρντ: «η ανοδική πορεία προς την επιβίωση σε υψηλότερα επίπεδα είναι ταυτόχρονα μια ανοδική πορεία που μας φέρνει πλησιέστερα στον Θεό».18 Με αυτή την έννοια, τα Οκτώ Δυναμικά σκιαγραφούν μια πορεία, όχι μόνο για την απελευθέρωση της ψυχής από τους περιορισμούς του φυσικού κόσμου, αλλά και για την επίτευξη μιας απόλυτης πραγμάτωσης του Θεού μέσω της ύπαρξης του ανθρώπου στο επίπεδο του Υπέρτατου Όντος.

Η Εκκλησία της Σαηεντολογίας, όπως και οι άλλες θρησκείες, έχει ένα επίσημο πιστεύω το οποίο παρουσιάζει τις βασικές πεποιθήσεις της. Μπορούμε να αναγνωρίσουμε τέσσερις κύριες πλευρές αυτού του πιστεύω. Πρώτον, το πιστεύω της Σαηεντολογίας δίνει έμφαση στα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτά τα δικαιώματα είναι δεσμευτικά για κάθε επίπεδο της ύπαρξης και, επομένως, αντιπροσωπεύουν τα δικαιώματα των ανθρώπινων ψυχών ως ελεύθερα πνευματικά όντα. Όλοι έχουμε ίσα και αναφαίρετα δικαιώματα που έχουν σχέση με την ελευθερία της θρησκείας, την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, την ελευθερία της σκέψης, την ελευθερία της έκφρασης, την ελευθερία να ζούμε έτσι όπως επιλέγουμε, να είμαστε πνευματικά υγιείς, να υπερασπιζόμαστε τον εαυτό μας και να διαιωνίζουμε το είδος μας. Προκειμένου να υπογραμμίσει την απόλυτη φύση αυτών των δικαιωμάτων, το πιστεύω της Σαηεντολογίας δηλώνει ότι «καµιά δύναµη εκτός από τον Θεό δεν έχει τη δικαιοδοσία να αναιρέσει ή να παραβλέψει τα δικαιώµατα αυτά, φανερά ή κρυφά». Δεύτερον, το πιστεύω ανακοινώνει την αφοσίωση της Σαηεντολογίας στη θρησκευτική θεραπεία της ανθρώπινης διάνοιας. Αυτή η δέσμευση διατυπώνεται με βάση την πίστη ότι «η µελέτη του νου και η θεραπεία ασθενειών που έχουν προκληθεί από τον νου δε θα πρέπει να διαχωρίζονται, ως θέματα, από τη θρησκεία και δε θα πρέπει κανείς να κλείνει τα µάτια του, αν µη θρησκευτικά πεδία ασχολούνται µ’ αυτά». Τρίτον, το πιστεύω περιλαμβάνει έναν ηθικό προσανατολισμό προς τη ζωή που υποστηρίζει ότι «ο άνθρωπος είναι βασικά καλός». Ενώ αυτή η βασική καλοσύνη πραγματώνεται σε αρμονία με τους άλλους, «οι νόμοι του Θεού» απαγορεύουν οποιεσδήποτε πράξεις που θα κατέστρεφαν ή θα μείωναν την επιβίωση ενός άλλου ανθρώπου, την πνευματική υγεία του ή την ψυχή του. Τελικά, το πιστεύω της Σαηεντολογίας δηλώνει ότι υπάρχει η δέσμευση να επιτευχθεί η σωτηρία. Και το πιστεύω καταλήγει: «Το πνεύμα μπορεί να σωθεί και μόνο το πνεύμα μπορεί να σώσει ή να θεραπεύσει το σώμα».19

Η σωτηρία που υπόσχεται η Εκκλησία της Σαηεντολογίας δεν εξαρτάται από την πίστη στις αρχές αυτού του πιστεύω της. Όπως υποστήριξε ο Λ. Ρον Χάμπαρντ, το ζήτημα της πίστης έχει υπάρξει μια από τις πιο παρεξηγημένες πτυχές της θρησκείας. Ο Λ. Ρον Χάμπαρντ διέκρινε τη διαφορά ανάμεσα στο «έχω πίστη σε» κάτι και τον πνευματικό χαρακτήρα της ίδιας της «πίστης». Όταν ένα άτομο έχει «πίστη σε» κάτι, είτε σε ένα θρησκευτικό πιστεύω, είτε σε μια Εκκλησία είτε σε έναν σωτήρα, αυτό το άτομο έχει παραδώσει τον έλεγχο της ελευθερίας του ως πνευματικό ον σε κάποιον άλλο. Η «πίστη» στις πεποιθήσεις μιας θρησκείας, τελικά καταλήγει στη «θυσία του σύμπαντος του ατόμου». Η ίδια η πίστη, ωστόσο, είναι η πνευματική κατάσταση του να είναι κάποιος σε αρμονία με το σύμπαν και τον Θεό. Με αυτή τη συγκεκριμένη έννοια, η πίστη είναι «μια πλήρης κατάσταση μπίινγκνες (κατάσταση ύπαρξης). Και, υπό αυτές τις συνθήκες, θα μπορούσε κανείς να φέρει την πίστη μέσα στο σύμπαν του ή να κάνει τους ανθρώπους να έχουν πίστη σε αυτόν».20 Η Σαηεντολογία κατευθύνεται προς την επίτευξη αυτής της άνευ όρων πίστης. Είναι κάτι περισσότερο από ένα θέμα πεποίθησης το ότι η πίστη είναι λυτρωτική γνώση που επιτυγχάνεται μέσα από μια συγκεκριμένη πορεία δράσης.