Σύμφωνα με τον ιστορικό των θρησκειών, Μιρτσέα Ελιάντε, η πιο αρχαία μορφή του θρησκευτικού βιώματος βρίσκεται στις πρακτικές του σαμανισμού. Οι σαμάνοι, που χρησιμοποιούν την τεχνική την οποία ο Ελιάντε ονόμασε «αρχαϊκές τεχνικές έκστασης», για να περιέλθουν σε κατάσταση καταληψίας, υποστηρίζουν ότι ταξιδεύουν έξω από τα σώματά τους και εφαρμόζουν τη δύναμη που απέκτησαν μέσα από τα εντυπωσιακά τους βιώματα, για τη θεραπεία του σώματος, της διάνοιας και του πνεύματος.27 Στις τοπικές, μικρής κλίμακας αυτόχθονες θρησκείες σε όλο τον κόσμο, ο σαμάνος αντιπροσωπεύει τα στάνταρ για τον προσδιορισμό της φύσης του θρησκευτικού βιώματος.
Όπως υποστήριξε η ανθρωπολόγος Φελισιτάς Γκούντμαν,28 οι τεχνικές των σαμάνων παρήγαγαν όχι μόνο το πιο αρχαίο, αλλά επίσης και το πιο επίμονο και διαρκές είδος θρησκευτικού βιώματος, την καταληψία. Μέσα από μια ποικιλία από τεχνικές –τον διαλογισμό, την προσευχή, την ψαλμωδία, το τραγούδι, τον χορό και τα λοιπά– οι θρησκείες έχουν προκαλέσει και έχουν καλλιεργήσει το βίωμα της καταληψίας. Σύμφωνα με την Γκούντμαν, οι καταστάσεις καταληψίας αντιπροσωπεύουν τον κοινό παρονομαστή πίσω από όλο το θρησκευτικό βίωμα. Κατά την άποψή της, όλες οι θρησκείες, είτε το γνωρίζουν είτε όχι, προκαλούν εμπειρίες καταληψίας.
Παρόλο που η Εκκλησία της Σαηεντολογίας χρησιμοποιεί συγκεκριμένες «τεχνικές έκστασης», δηλαδή αυτές τις διαδικασίες και τις μεθόδους που αναφέρονται ως η «θρησκευτική τεχνολογία» της, η ίδια επιμένει σταθερά ότι το θρησκευτικό βίωμα που προκύπτει από αυτές τις πρακτικές δεν πρέπει να παρερμηνευτεί ως καταληψία. Επιπλέον, αντίθετα με τους δυσφημιστικούς ισχυρισμούς της προπαγάνδας κατά των αιρέσεων, αυτές οι τεχνικές δεν έχουν καμία σχέση με τις διαδικασίες της ύπνωσης ή της «πλύσης εγκεφάλου».29 Αντίθετα, οι θρησκευτικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται στην Εκκλησία της Σαηεντολογίας κατευθύνονται προς το βίωμα μιας μεγαλύτερης καθαρότητας πνευματικής επίγνωσης.
Για τη Σαηεντολογία το θρησκευτικό βίωμα είναι βασικά ένα θέμα επίτευξης κατανόησης. Η φύση της κατανόησης παριστάνεται με ένα τρίγωνο –το τρίγωνο του ARC, ονομαζόμενο έτσι, από τα αρχικά γράμματα των αγγλικών λέξεων «Affinity» (Στοργή), «Reality» (Πραγματικότητα) και «Communication» (Επικοινωνία)– που αποτελείται από τρία συστατικά μέρη: τη Στοργή, την Πραγματικότητα και την Επικοινωνία.
Για τη Σαηεντολογία το θρησκευτικό βίωμα είναι βασικά ένα θέμα επίτευξης κατανόησης. Η φύση της κατανόησης παριστάνεται με ένα τρίγωνο –το τρίγωνο του ARC, ονομαζόμενο έτσι, από τα αρχικά γράμματα των αγγλικών λέξεων «Affinity» (Στοργή), «Reality» (Πραγματικότητα) και «Communication» (Επικοινωνία)– που αποτελείται από τρία συστατικά μέρη: τη Στοργή, την Πραγματικότητα και την Επικοινωνία. Η Στοργή, ως η πρώτη γωνία αυτού του τριγώνου, εκφράζει τον βαθμό της εγγύτητας, της αρέσκειας ή της αγάπης που βιώνει ένα άτομο σε σχέση με ένα άλλο άτομο. Η δεύτερη γωνία, η Πραγματικότητα, δείχνει μια διαπροσωπική συμφωνία σχετικά με αυτό που φαίνεται ότι συμβαίνει σε οποιαδήποτε κατάσταση. Στην τρίτη γωνία, η Επικοινωνία ορίζει την ανταλλαγή ιδεών. Η καθαρή επικοινωνία, ως το πιο σημαντικό μέρος αυτού του τριγώνου του ARC, μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τη δημιουργία της διαπροσωπικής στοργής και της αμοιβαίας συμφωνίας σχετικά με την πραγματικότητα. Ωστόσο, αφού όλες οι πλευρές της κατανόησης είναι αλληλένδετες, το τρίγωνο του ARC χαρακτηρίζεται ως κάτι που αυξάνεται, όσο αυξάνεται η κατανόηση. Το τρίγωνο του ARC, ως μέθοδος για την κατανόηση της φύσης της κατανόησης, λειτουργεί ως μέτρο επέκτασης της επίγνωσης.
Το θρησκευτικό βίωμα στη Σαηεντολογία προχωρά μέσα από μια σειρά βαθμιδωτών επιπέδων. Μετά από την επίτευξη των αναγκαίων «ριλίζ» (απελευθερώσεων) από το εξαρτημένο ανακλαστικό που χαρακτηρίζει την αντιδραστική διάνοια, το άτομο μπορεί να βιώσει την κατάσταση του να είναι Κλήαρ. Σύμφωνα με την Εκκλησία της Σαηεντολογίας, «δεν υπάρχει συγκρίσιμη περιγραφή για την πλήρη δόξα της κατάστασης του Κλήαρ σε κανένα γραπτό έργο του πολιτισμού μας».30 Επομένως, το βίωμα της κατάστασης του Κλήαρ, θα μπορούσε, όπως συμβαίνει με τα μυστικιστικά βιώματα γενικά, να χαρακτηριστεί ως κάτι το ανείπωτο, ως μια κατάσταση συναίσθησης που είναι πέρα από τις λέξεις. Ωστόσο, αυτή η κατάσταση συναίσθησης επίσης χαρακτηρίζεται, όπως συμβαίνει στα μυστικιστικά βιώματα, από μια αυξημένη επίγνωση κατά την οποία αποκτάται νέα γνώση και ενορατικότητα.
Η Σαηεντολογία, πέρα από την κατάσταση του Κλήαρ, προσφέρει τεχνικές για την επίτευξη ακόμη υψηλότερων επιπέδων πνευματικής ελευθερίας και ικανότητας. Ως Λειτουργικός Θήταν (επίπεδα πάνω από την κατάσταση του Κλήαρ), το άτομο που βιώνει αυτά τα υψηλότερα επίπεδα λέγεται ότι γίνεται μια «εν γνώσει του και με δική του βούληση αιτία πάνω στη Ζωή, στη Σκέψη, στην Ύλη, στην Ενέργεια, στον Χώρο και στον Χρόνο».31 Η Σαηεντολογία υποστηρίζει ότι ο Λειτουργικός Θήταν διαθέτει ικανότητες πέρα από τις συνήθεις. Για παράδειγμα, ένας Λειτουργικός Θήταν, όπως ένας σαμάνος, πρέπει να είναι σε θέση να έχει το βίωμα της συνειδητής επίγνωσης ανεξάρτητα από το φυσικό σώμα. Ωστόσο, σ’ αυτά τα ανώτερα επίπεδα, η κύρια ικανότητα που ανακτάται από έναν Λειτουργικό Θήταν είναι το βίωμα της αιωνιότητας. Μέσα από αυτό το βίωμα, το άτομο επιτυγχάνει τη γνώση της αθανασίας και την ελευθερία από τον κύκλο της γέννησης και του θανάτου. Η πνευματική γνώση, η ελευθερία και η δύναμη που αντιπροσωπεύονται από τον Λειτουργικό Θήταν είναι ο τελικός στόχος της θρησκείας της Σαηεντολογίας. Στην ουσία, οι ικανότητες αυτές αντιπροσωπεύουν το αποκορύφωμα μιας θρησκευτικής αναζήτησης για την πνευματική σωτηρία και την αθανασία.
