Στη Νότια Αφρική η κυβέρνηση του απαρτχάιντ προσπάθησε να αρνηθεί το θρησκευτικό στάτους της Εκκλησίας της Σαηεντολογίας στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Η Εξεταστική Επιτροπή της κυβέρνησης υποστήριξε ότι η Σαηεντολογία δεν πρέπει να αναγνωριστεί ως «αληθινή εκκλησία», γιατί υποτίθεται πως δεν κήρυξε τη Βίβλο ως τον Λόγο του Θεού· δεν προώθησε ένα «υγιές δόγμα» σχετικά με την αμαρτία και τη λύτρωση και δεν ανακήρυξε τον Χριστό ως τον μόνο λυτρωτή της ανθρωπότητας. Αυτή η Εξεταστική Επιτροπή αποφάσισε να μην προτείνει την απαγόρευση της Σαηεντολογίας, αλλά, παρ’ όλα αυτά, βρήκε ότι η Εκκλησία της Σαηεντολογίας στερούνταν την «αγιότητα» που ήταν απαραίτητη για να θεωρηθεί Εκκλησία ή θρησκεία στη Νότια Αφρική.34
Κατά ειρωνικό τρόπο, αυτή η επίσημη επιτροπή αρνήθηκε να αναγνωρίσει τη νομιμότητα ενός θρησκευτικού κινήματος που είχε προσφέρει την υποστήριξή του στη Νότια Αφρική. Όπως σημείωσε η Εκκλησία της Σαηεντολογίας στην απάντησή της προς την επιτροπή, η εκκλησία και ο ιδρυτής της «ήταν δραστήριοι υποστηρικτές του αγώνα της Νότιας Αφρικής».35 Ενώ η Εκκλησία της Σαηεντολογίας, βασικά, ήταν μια μη πολιτική θρησκεία, μια Εκκλησία ανοικτή για τους ανθρώπους από οποιαδήποτε πολιτική τάση ή δέσμευση και ο Λ. Ρον Χάμπαρντ είχε δηλώσει ρητά την υποστήριξή του στη Νότια Αφρική στη μάχη κατά του διεθνούς κομμουνισμού. «Ίσως το μόνο κράτος στη Γη που έχει τη θέληση να πολεμήσει πραγματικά την υπονόμευση των ηθικών αρχών είναι η Νότια Αφρική» έγραψε ο Λ. Ρον Χάμπαρντ το 1961. Αντί για μια στρατιωτική λύση, όμως, ο Λ. Ρον Χάμπαρντ προσέφερε τη θρησκευτική τεχνολογία της Εκκλησίας της Σαηεντολογίας. «Για να αντιστρέψετε αυτό το ρεύμα», προέτρεψε, «χρησιμοποιήστε ηλεκτρόμετρα, όχι όπλα».36
Ο Λ. Ρον Χάμπαρντ, αφού περιηγήθηκε στη Νότια Αφρική στην αρχή της δεκαετίας του 1960, ενδιαφέρθηκε πολύ για τη χώρα και τον λαό της. Η Εκκλησία της Σαηεντολογίας αναφέρει τα εξής: «Μετά την επίσκεψή του στη Νότια Αφρική στις αρχές της δεκαετίας του 1960, προέβλεψε μαζικές κοινωνικές αναταραχές και σοβαρή ρήξη μεταξύ των κοινοτήτων των μαύρων και των λευκών. Για να αποτρέψει την καταστροφή, συμβούλευε να ληφθούν μέτρα και προσέφερε την τεχνολογία που θα επέτρεπε στον μεγάλο μαύρο πληθυσμό της χώρας να γίνει εγγράμματος».37 Ταυτόχρονα με τη νομική αναγνώριση της Σαηεντολογίας το 1975, η εκκλησία δημιούργησε ένα παρεμφερές πρόγραμμα με εκείνο του Οργανισμού Εφαρμοσμένης Εκπαίδευσης Διεθνώς, το οποίο παρουσίασε με την ονομασία «Ζωντανή Εκπαίδευση», ώστε οι τεχνικές μελέτης να είναι διαθέσιμες στη Νότια Αφρική. Σύμφωνα με την Εκκλησία της Σαηεντολογίας, «στη Νότια Αφρική, τα προγράμματα αυτά βοήθησαν πολύ περισσότερους από δύο εκατομμύρια μη προνομιούχους μαύρους Αφρικανούς να βελτιώσουν την ικανότητά τους να μελετούν, πολύ πριν πέσουν οι τοίχοι του απαρτχάιντ ή πριν καν το προσέξει ο κόσμος».38
Κατά τη διάρκεια της εποχής του απαρτχάιντ η Εκκλησία συμμετείχε ενεργά στην εκστρατεία εναντίον των παραβιάσεων των ανθρώπινων δικαιωμάτων που σημειώνονταν λόγω της διαχωρισμένης ανάπτυξης, λόγω του νόμου για την εκπαίδευση των Μπαντού (ομάδα συγγενικών εθνών στην Αφρική) και εναντίον των παραβιάσεων των ανθρώπινων δικαιωμάτων που σημειώνονταν στα επαγγέλματα της ψυχικής υγείας. Όπως υποστήριξε η Εκκλησία, η ψυχιατρική εξυπηρετούσε τα συμφέροντα του απαρτχάιντ δικαιολογώντας τον φυλετικό διαχωρισμό και ενισχύοντας τη ρατσιστική καταπίεση των μαύρων Νοτιοαφρικανών.
Κατά τη διάρκεια της εποχής του απαρτχάιντ η Εκκλησία συμμετείχε ενεργά στην εκστρατεία εναντίον των παραβιάσεων των ανθρώπινων δικαιωμάτων που σημειώνονταν λόγω της διαχωρισμένης ανάπτυξης, λόγω του νόμου για την εκπαίδευση των Μπαντού (ομάδα συγγενικών εθνών στην Αφρική) και εναντίον των παραβιάσεων των ανθρώπινων δικαιωμάτων που σημειώνονταν στα επαγγέλματα της ψυχικής υγείας. Όπως υποστήριξε η Εκκλησία, η ψυχιατρική εξυπηρετούσε τα συμφέροντα του απαρτχάιντ δικαιολογώντας τον φυλετικό διαχωρισμό και ενισχύοντας τη ρατσιστική καταπίεση των μαύρων Νοτιοαφρικανών. Η Εκκλησία αγωνίστηκε για τον εντοπισμό και την αποκάλυψη της απάνθρωπης μεταχείρισης των μαύρων ασθενών στα ψυχιατρικά νοσοκομεία. Παρόλο που αυτή η καμπάνια έφερε την εκκλησία σε σύγκρουση με το καθεστώς του απαρτχάιντ, οι ανησυχίες της για τον ρατσισμό στα επαγγέλματα της ψυχικής υγείας στη Νότια Αφρική επιβεβαιώθηκαν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο οποίος παρατήρησε το 1977 ότι «σε κανένα άλλο ιατρικό πεδίο της Νότιας Αφρικής, η περιφρόνηση προς το άτομο, η οποία καλλιεργείται από τον ρατσισμό, δεν απεικονίζεται πιο συνοπτικά από όσο στην ψυχιατρική».39 Η αντίθεση της Εκκλησίας με την ψυχιατρική προκύπτει από το πιστεύω της που επιβεβαιώνει τη θρησκευτική βάση της ψυχικής υγείας και της θεραπείας. Ωστόσο, στη Νότια Αφρική, αυτή η αντίθεση κατευθύνθηκε ρητά εναντίον του ενδημικού ρατσισμού που φάνηκε να διεισδύει στην πρακτική της ψυχιατρικής υπό το καθεστώς του απαρτχάιντ.
Η Εκκλησία της Σαηεντολογίας, μέσα από αυτές τις θρησκευτικές και τις εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες, έχει εδραιώσει τη θέση της μεταξύ των θρησκειών της Νότιας Αφρικής. Τα τελευταία χρόνια, η εκκλησία συμμετέχει ενεργά στον τοπικό οργανισμό της Νότιας Αφρικής για την Παγκόσμια Διάσκεψη για τη Θρησκεία και την Ειρήνη.40 Προκειμένου να συντάξει ένα καταστατικό με τα δικαιώματα και τις ευθύνες των θρησκευτικών οργανώσεων στη Νότια Αφρική, η Παγκόσμια Διάσκεψη για τη Θρησκεία και την Ειρήνη υποστηρίχθηκε από τη δέσμευση της Εκκλησίας για την προώθηση της θρησκευτικής ελευθερίας. Σε μια νέα Νότια Αφρική, επομένως, η Εκκλησία της Σαηεντολογίας έχει πάρει τη θέση της μέσα στην πλούσια δομή της θρησκευτικής ποικιλομορφίας της χώρας.
Όπως υποστήριξε ο φιλόσοφος Γουίλιαμ Τζέιμς, κάθε θρησκεία έχει την πρόθεση να θεραπεύσει. Κάθε θρησκεία διαγιγνώσκει το βασικό πρόβλημα της ανθρώπινης κατάστασης, είτε αυτό το πρόβλημα χαρακτηρίζεται ως αμαρτία, άγνοια, βάσανο, αποξένωση είτε ως καταπίεση, και προτείνει μια θεραπεία.41 Η Εκκλησία της Σαηεντολογίας είναι μια θεραπευτική θρησκεία που προσδιορίζει το πρόβλημα της ανθρώπινης κατάστασης και παρέχει ειδικές τεχνικές πνευματικής θεραπείας και μια εφαρμοσμένη θρησκευτική φιλοσοφία που σχεδιάστηκε για να θεραπεύσει αυτό το πρόβλημα.
Παρόλο που η Σαηεντολογία συχνά περιγράφεται ως ένα «νέο θρησκευτικό κίνημα», στην πραγματικότητα δεν είναι καινούργια. Στη Νότια Αφρική, όπως έχουμε δει, η Σαηεντολογία είναι παρούσα επί σαράντα χρόνια. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, κάποιοι κοινωνιολόγοι και ιστορικοί της θρησκείας προέβλεψαν την παρακμή της Σαηεντολογίας. Υποστήριξαν ότι η εκκλησία θα συναντούσε δυσκολίες να επιζήσει μετά τον θάνατο του ιδρυτή της· ότι η θρησκευτική της «επιστήμη» θα ξεπεραστεί με την αλλαγή της επιστημονικής μόδας και ότι η πνευματική «θεραπεία» θα χάσει «μερίδιο της αγοράς», μέσα σε έναν ανταγωνισμό που διευρύνεται.42 Κατά τη διάρκεια των χρόνων που μεσολάβησαν, ωστόσο, οι προβλέψεις για το τέλος της Σαηεντολογίας δεν έχουν επιβεβαιωθεί. Η Εκκλησία της Σαηεντολογίας, ως θρησκεία που είναι τόσο παλιά όσο και νέα, συνεχίζει να προωθεί θρησκευτικούς στόχους που έχουν κερδίσει υποστηρικτές σε όλο τον κόσμο. Τουλάχιστον, η Εκκλησία της Σαηεντολογίας αξίζει τη συνεχή αναγνώριση και προσοχή των ανθρώπων ως θρησκεία στη Νότια Αφρική.
David Chidester
Καθηγητής Συγκριτικής Θρησκειολογίας
