Αυτό το έγγραφο δημοσιοποιεί βασικές διατάξεις των διεθνών κειμένων για τα ανθρώπινα δικαιώματα και άλλα αποδεκτά διεθνή πρότυπα για την προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας.
Πρωταρχική πηγή: http://www.uscirf.gov/reports-briefs/human-rights-documents/international-human-rights-standards-selected-provisions
Α. ΚΑΘΕ ΑΤΟΜΟ ΕΧΕΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ, ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου 1948 (ΟΔΔΑ), Άρθρο 18:
Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. Στο δικαίωμα αυτό περιλαμβάνεται η ελευθερία για την αλλαγή της θρησκείας ή πεποιθήσεων, όπως και η ελευθερία να εκδηλώνει κανείς τη θρησκεία του ή τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, μόνος ή μαζί με άλλους, δημόσια ή ιδιωτικά, με τη διδασκαλία, την άσκηση, τη λατρεία και με την τέλεση θρησκευτικών τελετών.
Διεθνές Σύμφωνο για τα Αστικά και Πολιτικά Δικαιώματα 1966
Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. Αυτό το δικαίωμα περιλαμβάνει την ελευθερία να έχει ή να υιοθετεί κανείς τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις της επιλογής του, καθώς και την ελευθερία να εκδηλώνει τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις του, ατομικά ή από κοινού με άλλους μέσω της λατρείας, πράξεων ιεροτελεστίας, πρακτικής και διδασκαλίας.
Κανείς δεν υπόκειται σε καταναγκασμό που θα μπορούσε να παρεμποδίσει την ελευθερία του να έχει ή να υιοθετήσει τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις της επιλογής του.
Η ελευθερία εκδήλωσης της θρησκείας ή των πεποιθήσεων δεν μπορεί να υπόκειται παρά μόνο σε όσους περιορισμούς ορίζει ο νόμος και είναι απαραίτητοι για την προστασία της δημόσιας ασφάλειας, τάξης και υγείας ή της ηθικής ή των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών των άλλων.
Τα Συμβαλλόμενα Κράτη στο παρόν Σύμφωνο αναλαμβάνουν την υποχρέωση να σέβονται την ελευθερία των γονέων ή των νόμιμων κηδεμόνων και, ανάλογα με την περίπτωση, να φροντίζουν για τη θρησκευτική και ηθική αγωγή των παιδιών τους σύμφωνα με τις πεποιθήσεις τους.
Σε γενικές γραμμές, σύμφωνα με την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών (HRC), το σώμα της συνθήκης που εξετάζει τη συμμόρφωση με τα Αστικά και Πολιτικά Δικαιώματα:
Το Άρθρο 18 της ICCPR προστατεύει θεϊστικές, μη θεϊστικές και αθεϊστικές πεποιθήσεις. Οι όροι «πεποιθήσεις» και «θρησκεία» πρέπει να ερμηνεύονται ευρέως. Το άρθρο 18 δεν περιορίζεται, ως προς την εφαρμογή του, στις παραδοσιακές θρησκείες ή σε θρησκείες και πεποιθήσεις με θεσμικά χαρακτηριστικά ή πρακτικές ανάλογες μ’ εκείνες των παραδοσιακών θρησκειών. Συνεπώς, η Επιτροπή βλέπει με ανησυχία την οποιαδήποτε τάση για διακρίσεις εναντίον της οποιασδήποτε θρησκείας ή πεποιθήσεων, για οποιονδήποτε λόγο, συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι είναι νεοϊδρυθείσες ή του ότι αντιπροσωπεύουν θρησκευτικές μειονότητες που μπορεί να αντιμετωπίζονται εχθρικά από μια κυρίαρχη θρησκευτική κοινότητα.
– Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRC) Γενικό Σχόλιο Αρ. 22 (1993)
Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (1950) (ΕΣΔΑ), Άρθρο 9:
Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. Στο δικαίωμα αυτό περιλαμβάνεται η ελευθερία για την αλλαγή της θρησκείας ή πεποιθήσεων, όπως και η ελευθερία να εκδηλώνει κανείς τη θρησκεία του ή τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, μόνος ή μαζί με άλλους, δημόσια ή ιδιωτικά, με τη λατρεία, τη διδασκαλία, την άσκηση και την τέλεση θρησκευτικών τελετών.
Τελική Πράξη του Ελσίνκι (1975), Αρχή VII:
Τα συμμετέχοντα Κράτη θα σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώµατα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας ή των πεποιθήσεων, για όλους χωρίς διάκριση φυλής, φύλου, γλώσσας ή θρησκείας.
1) Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. Στο δικαίωμα αυτό περιλαμβάνεται η ελευθερία να έχει κανείς ή να υιοθετεί μια θρησκεία ή τις πεποιθήσεις της επιλογής του και την ελευθερία, είτε ατομικά είτε μαζί με άλλους και δημοσίως ή ιδιωτικά, να εκδηλώνει τη θρησκεία του ή τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις μέσω της λατρείας, της εθιμοτυπίας, της πρακτικής και της διδασκαλίας. 2) Κανείς δεν θα υπόκειται σε εξαναγκασμό που θα έθετε σε κίνδυνο την ελευθερία του να έχει ή να υιοθετεί μια θρησκεία ή πεποιθήσεις της επιλογής του. 3) Η ελευθερία εκδήλωσης της θρησκείας ή των πεποιθήσεων ενός ατόμου δεν μπορεί να υπόκειται παρά μόνο σε όσους περιορισμούς ορίζει ο νόμος και οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την προστασία της δημόσιας ασφάλειας, τάξης και υγείας ή των ηθών ή των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών των άλλων.
Τα συστατικά στοιχεία του δικαιώματος της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας ή των πεποιθήσεων περιλαμβάνουν:
- Την ελευθερία για την αλλαγή θρησκείας ή πεποιθήσεων του ατόμου [Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Άρθρο 18, ΕΣΔΑ, Άρθρο 9(1)], Έγγραφο της Κοπεγχάγης του ΟΑΣΕ, Άρθρο 9(4)]
- Την ελευθερία να έχει ή να υιοθετεί κανείς μια θρησκεία ή πεποιθήσεις της επιλογής του [ΔΣΑΠΔ, Άρθρο 18(1)],
που συνεπάγεται αναγκαστικά την ελευθερία του ατόμου να επιλέγει μια θρησκεία ή πεποιθήσεις, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματός του να αντικαταστήσει την τρέχουσα θρησκεία του ή τις τρέχουσες πεποιθήσεις του με άλλες ή να υιοθετήσει αθεϊστικές απόψεις, καθώς και το δικαίωμα του ατόμου να διατηρήσει τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις του.
Δεν επιτρέπεται κανένας περιορισμός σ’ αυτή την ελευθερία, και
Κανένα άτομο δεν θα πρέπει να υποχρεωθεί να αποκαλύψει τις σκέψεις του ή την υποστήριξή του σε μια θρησκεία ή πεποιθήσεις.
– Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRC) Γενικό Σχόλιο Αρ. 22 (παρ. 3, 5)
- Ελευθερία από τον εξαναγκασμό που θα έθετε σε κίνδυνο την ελευθερία του ατόμου να έχει ή να υιοθετήσει μια θρησκεία ή πεποιθήσεις της δικής του επιλογής [ΔΣΑΠΔ, Άρθρο 18(2) και Διακήρυξη του ΟΗΕ του 1981, Άρθρο 1(2)]
Δεν επιτρέπεται κανένας περιορισμός σ’ αυτή την ελευθερία.
Την ίδια προστασία απολαμβάνουν και οι κάτοχοι όλων των πεποιθήσεων μη θρησκευτικής φύσης.
Παραδείγματα μη επιτρεπτού εξαναγκασμού που θα επηρέαζαν το δικαίωμα να έχει ή να υιοθετήσει κανείς μια θρησκεία ή πεποιθήσεις περιλαμβάνουν:
Τη χρήση της απειλής σωματικής δύναμης ή ποινικών κυρώσεων για να καταναγκάσουν τους πιστούς ή μη πιστεύοντες να τηρούν συγκεκριμένες πεποιθήσεις και εκκλησιάσματα, να αποκηρύξουν τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις τους, ή να αλλάξουν θρήσκευμα, και
Πολιτικές και πρακτικές που έχουν την ίδια πρόθεση ή αποτέλεσμα, όπως αυτές που περιορίζουν τα πολιτικά δικαιώματα που προστατεύονται από το άρθρο αρ. 25 του ΔΣΑΠΔ, ή την πρόσβαση στην εκπαίδευση, την ιατρική φροντίδα ή την απασχόληση
– Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRC) Γενικό Σχόλιο Αρ. 22 (παρ. 5)
- Την ελευθερία εκδήλωσης της θρησκείας ή των πεποιθήσεων στη λατρεία, την τήρηση, την πρακτική εξάσκηση και τη διδασκαλία [Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Άρθρο 18, ΔΣΑΠΔ, Άρθρο 18(1), Διακήρυξη του ΟΗΕ του 1981, Άρθρο 1, Έγγραφο ΟΑΣΕ της Διακήρυξης της Βιέννης, Άρθρο 16(δ) [ 16.4]]
Αυτή η ελευθερία μπορεί να ασκηθεί δημόσια ή κατ’ ιδίαν, ατομικά ή από κοινού με άλλους.
Αυτή η ελευθερία, κατ’ ελάχιστον, περιλαμβάνει τις ακόλουθες ελευθερίες:
τη λατρεία ή το συνέρχεσθαι σε σχέση με μια θρησκεία ή πεποιθήσεις, και την ίδρυση και διατήρηση τόπων λατρείας, ελεύθερα προσβάσιμων για τους σκοπούς αυτούς, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής τους·
την εγκαθίδρυση και διατήρηση κατάλληλων φιλανθρωπικών ή ανθρωπιστικών οργανισμών και εκπαιδευτηρίων ή θρησκευτικών σχολείων·
τη δημιουργία, απόκτηση και χρήση σε επαρκή βαθμό των αναγκαίων άρθρων και υλικών που σχετίζονται με τα τελετουργικά ή τα έθιμα μιας θρησκείας ή πεποιθήσεων, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης τελετουργικών τύπων και αντικειμένων, την εμφάνιση συμβόλων, την τήρηση διατροφικών κανονισμών, τη χρήση χαρακτηριστικής ένδυσης ή καλυμμάτων κεφαλής, τη συμμετοχή σε τελετουργίες που συσχετίζονται με ορισμένα στάδια της ζωής, και τη χρήση μιας συγκεκριμένης γλώσσας που μιλιέται συνήθως από μια ομάδα·
τη γραφή, την έκδοση και τη διάδοση σχετικών δημοσιεύσεων σε αυτές τις περιοχές·
τη διδασκαλία μιας θρησκείας ή πεποιθήσεων σε τόπους κατάλληλους για τους σκοπούς αυτούς·
την αίτηση και τη λήψη εθελοντικών οικονομικών και άλλων συνεισφορών, από άτομα και ιδρύματα·
την οργάνωση, την εκπαίδευση, τον διορισμό, την εκλογή, τον προσδιορισμό με κληρονομική διαδοχή ή την αντικατάσταση κατάλληλων ηγετών, ιερέων και διδασκάλων που απαιτούνται βάσει των αναγκών και των προτύπων της κάθε θρησκείας ή πεποιθήσεων·
την τήρηση ημερών ανάπαυσης και τον εορτασμό αργιών και τελετών σύμφωνα με τους κανόνες της θρησκείας ή των πεποιθήσεων του ατόμου· και
την εγκαθίδρυση και διατήρηση της ελεύθερης επικοινωνίας με άτομα και κοινότητες για θέματα θρησκείας και πεποιθήσεων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
- Επιτρεπόμενοι περιορισμοί της ελευθερίας να εκδηλώνει το άτομο τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις του [ΔΣΑΠΔ, Άρθρο 18(3) και Διακήρυξη του ΟΗΕ του 1981, Άρθρο 1(3)]
Η ελευθερία κάποιου να εκδηλώνει τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις του μπορεί να υπόκειται μόνο σε περιορισμούς που προβλέπονται από τον νόμο και που είναι απαραίτητοι για την προστασία της δημόσιας ασφάλειας, της τάξης, της υγείας ή των ηθών ή των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών των άλλων.
Δεν μπορεί να γίνει παρέκκλιση από την ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας, ακόμα και κατά τη διάρκεια μιας «κατάστασης δημόσιας έκτακτης ανάγκης που απειλεί τη ζωή του έθνους». (ΔΣΑΠΔ, Άρθρο 4(2) και Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων,
Περιορισμοί πρέπει να καθορίζονται από τον νόμο και δεν πρέπει να εφαρμόζονται με τρόπο που θα ακύρωνε τα δικαιώματα που εγγυάται το άρθρο 18.
Η παράγραφος 3 του άρθρου 18 πρέπει να ερμηνεύεται αυστηρά: δεν επιτρέπονται περιορισμοί για λόγους που δεν καθορίζονται εκεί, ακόμα κι αν επιτρέπονταν ως περιορισμοί σε άλλα δικαιώματα που προστατεύονται στο Σύμφωνο (για παράδειγμα, δεν επιτρέπεται ένας περιορισμός που βασίζεται στην εθνική ασφάλεια).
Οι περιορισμοί μπορεί να εφαρμόζονται μόνο για τους σκοπούς για τους οποίους έχουν επιβληθεί και πρέπει να σχετίζονται άμεσα και κατ’ αναλογία με τις ειδικές ανάγκες στις οποίες στηρίζονται.
Οι περιορισμοί δεν μπορούν να επιβληθούν για μεροληπτικούς σκοπούς ή να εφαρμόζονται με διακρίσεις.
Οι περιορισμοί στην ελευθερία εκδήλωσης μιας θρησκείας ή πεποιθήσεων για τον σκοπό της προστασίας των ηθών πρέπει να βασίζονται σε αρχές που δεν προέρχονται αποκλειστικά από μία και μόνο παράδοση ή θρησκεία.
Άτομα που υπόκεινται ήδη σε ορισμένους νόμιμους περιορισμούς, όπως οι φυλακισμένοι, εξακολουθούν να απολαμβάνουν τα δικαιώματά τους για να εκδηλώσουν τη θρησκεία τους ή τις πεποιθήσεις τους στον πληρέστερο βαθμό που είναι συμβατός με τον συγκεκριμένο χαρακτήρα του εξαναγκασμού.
– Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRC) Γενικό Σχόλιο Αρ. 22 (παρ. 8)
Τίποτα στην Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δεν πρέπει να ερμηνευθεί ότι παρέχει σε ένα κράτος, σε μια ομάδα ή σε ένα άτομο οποιοδήποτε δικαίωμα να επιδίδεται σε ενέργειες ή να εκτελεί πράξεις που αποβλέπουν στον αφανισμό οποιωνδήποτε δικαιωμάτων και ελευθεριών που διατυπώνονται επίσημα σε αυτήν.
Β. ΠΡΟΣΩΠΑ ΠΟΥ ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΕ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΤΕΡΟΥΝΤΑΙ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ, ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΜΑΖΙ ΜΕ ΑΛΛΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΟΥΣ, ΝΑ ΙΣΧΥΡΙΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΝΑ ΕΞΑΣΚΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
[ΔΣΑΠΔ, Άρθρο 27, Έγγραφο ΟΑΣΕ της Διακήρυξης της Βιέννης, Άρθρο 19, Έγγραφο ΟΑΣΕ της Διακήρυξης της Κοπεγχάγης, και Διακήρυξη του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων που Ανήκουν σε Εθνικές ή Εθνοτικές, Θρησκευτικές ή Γλωσσικές Μειονότητες, Άρθρα 1-2 και 4]
Στα Κράτη όπου υπάρχουν εθνοτικές, θρησκευτικές ή γλωσσικές μειονότητες, τα άτομα που ανήκουν σε αυτές δεν μπορούν να στερηθούν του δικαιώματος να έχουν από κοινού με τα άλλα μέλη της ομάδας τους, να απολαμβάνουν τον δικό τους πολιτισμό, να πρεσβεύουν και να εξασκούν τη δική τους θρησκεία ή να χρησιμοποιούν τη δική τους γλώσσα.
– ΔΣΑΠΔ, Άρθρο 27
Τα Κράτη θα πρέπει να προστατεύουν την ύπαρξη και την εθνική ή εθνοτική, πολιτισμική, θρησκευτική και γλωσσική ταυτότητα των μειονοτήτων εντός της επικράτειάς τους, να ενθαρρύνουν τις συνθήκες για την προώθηση των ταυτοτήτων τους, και θα πρέπει να θεσπίζουν τα κατάλληλα νομοθετικά και άλλα μέτρα για την επίτευξη αυτών των σκοπών.
Το Κράτος «αναμένεται να προστατεύσει και να δημιουργήσει τις συνθήκες για την προώθηση της εθνικής, πολιτιστικής, γλωσσικής και θρησκευτικής ταυτότητας των εθνικών μειονοτήτων στο έδαφός τους. Αναμένεται να σεβαστεί την ελεύθερη άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τα άτομα που ανήκουν στις μειονότητες αυτές και να διασφαλίσει την πλήρη ισότητά τους με άλλα άτομα».
Γ. Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΕΧΕΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΓΙΑ ΙΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ Ή ΤΙΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ
[ΔΣΑΠΔ, Άρθρα 2(1) και 26, Έγγραφο ΟΑΣΕ της Διακήρυξης της Βιέννης, Άρθρο 16(α), Έγγραφο ΟΑΣΕ της Διακήρυξης της Κοπεγχάγης, Άρθρο 40(1-2)]
Αυτό το δικαίωμα περιλαμβάνει τα ακόλουθα συστατικά μέρη:
- Τα Κράτη αναλαμβάνουν να σέβονται και να διασφαλίζουν για όλα τα άτομα εντός της επικράτειας και της δικαιοδοσίας τους τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στο ΔΣΑΠΔ, χωρίς καμία απολύτως διάκριση, συμπεριλαμβανομένης της θρησκείας. [ΔΣΑΠΔ, Άρθρο 2(1)]
- Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι ενώπιον του νόμου και έχουν το δικαίωμα να προστατεύονται εξίσου από τον νόμο, χωρίς καμία απολύτως διάκριση. [ΔΣΑΠΔ, Άρθρο 26]
- Ο νόμος πρέπει να απαγορεύει κάθε διάκριση και να εγγυάται σε όλα τα άτομα ίση και αποτελεσματική προστασία έναντι κάθε διάκρισης, για οποιονδήποτε λόγο, συμπεριλαμβανομένης της θρησκείας. [ΔΣΑΠΔ, Άρθρο 26]
Η εφαρμογή της αρχής των μη διακρίσεων που περιέχεται στο άρθρο 26 του ΔΣΑΠΔ δεν περιορίζεται στα δικαιώματα που παρέχονται στο Σύμφωνο, και εκτείνεται στην απαγόρευση των διακρίσεων στον νόμο ή στην πραγματικότητα σε οποιοδήποτε πεδίο ρυθμίζεται και προστατεύεται από τις δημόσιες αρχές·
Ο όρος «διακρίσεις», όπως χρησιμοποιείται στο ΔΣΑΠΔ, θα πρέπει να γίνει κατανοητός ότι συνεπάγεται οποιαδήποτε διαφορά, αποκλεισμό, περιορισμό ή προτίμηση, που βασίζεται σε οποιονδήποτε λόγο, όπως τη φυλή, το χρώμα, το φύλο, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις πολιτικές ή οποιεσδήποτε άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική καταγωγή, την περιουσία, τη γέννηση ή άλλη ιδιότητα, και ο οποίος έχει ως σκοπό ή αποτέλεσμα να εξουδετερώσει ή να περιορίσει την αναγνώριση, την ευχαρίστηση ή την άσκηση από όλα τα άτομα, σε ισότιμη βάση, όλα τα δικαιώματα και τις ελευθερίες·
Η άσκηση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών σε ισότιμη βάση, ωστόσο, δεν συνεπάγεται ίδια μεταχείριση σε κάθε περίπτωση·
Η αρχή της ισότητας μερικές φορές απαιτεί από τα συμβαλλόμενα Κράτη να αναλάβουν θετική δράση προκειμένου να μειώσουν ή να εξαλείψουν τις συνθήκες που προκαλούν ή συντελούν στη διαιώνιση διακρίσεων που απαγορεύονται από το ΔΣΑΠΔ· και
δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κάθε διαφοροποίηση μεταχείρισης θα αποτελεί και διάκριση, αν τα κριτήρια γι’ αυτή τη διαφοροποίηση είναι λογικά, αντικειμενικά και αν ο στόχος είναι η επίτευξη ενός σκοπού που είναι θεμιτός υπό το ΔΣΑΠΔ.
– Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRC) Γενικό Σχόλιο Αρ. 18 (παρ. 7, 8, 10, 12, 13)
- Προστασία κατά των διακρίσεων από οποιοδήποτε κράτος, ίδρυμα, ομάδα ατόμων ή άτομο λόγω της θρησκείας ή άλλων πεποιθήσεων [Διακήρυξη του ΟΗΕ του 1981, Άρθρα 2(1) και 4]
Τα Κράτη πρέπει να λαμβάνουν αποτελεσματικά μέτρα για την πρόληψη και την εξάλειψη των διακρίσεων για λόγους θρησκείας ή πεποιθήσεων στην αναγνώριση, άσκηση και απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών σε όλα τα πεδία της αστικής, οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής.
Τα Κράτη θα πρέπει να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να θεσπίσουν ή να ακυρώσουν νομοθεσία όπου είναι απαραίτητο για την απαγόρευση οποιασδήποτε τέτοιας διάκρισης.
Τα Κράτη θα πρέπει να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για την καταπολέμηση της μισαλλοδοξίας για λόγους θρησκείας ή άλλων πεποιθήσεων σε αυτό το ζήτημα.
– Διακήρυξη του ΟΗΕ του 1981, Άρθρα 4(1) και 4(2)
Η εκπαίδευση πρέπει να αποβλέπει στην πλήρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας και στην ενίσχυση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών. Πρέπει να προάγει την κατανόηση, την ανοχή και τη φιλία μεταξύ όλων των εθνών, των φυλετικών ή θρησκευτικών ομάδων … .
– Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Άρθρο 26(2)
Τα συμβαλλόμενα Κράτη θα «δημιουργήσουν ένα κλίμα αμοιβαίας ανοχής και σεβασμού μεταξύ πιστών διαφορετικών κοινοτήτων, καθώς και μεταξύ πιστών και μη πιστών».
– Έγγραφο ΟΑΣΕ της Διακήρυξης της Βιέννης, Αρχή 16β [ 16.2]
Δ. ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΥΝ ΔΙΑ ΝΟΜΟΥ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΠΡΟΑΣΠΙΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ, ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ Ή ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΕΧΘΡΑΣ ΠΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΥΠΟΚΙΝΗΣΗ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΝ, ΕΧΘΡΟΤΗΤΑΣ Ή ΒΙΑΣ [ΔΣΑΠΔ, Άρθρο 20]
Καμία εκδήλωση θρησκείας ή πεποιθήσεων δεν μπορεί να συνιστά προπαγάνδα για πόλεμο ή προάσπιση της εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής έχθρας που αποτελεί υποκίνηση διακρίσεων, εχθρότητας ή βίας… [και] τα συμβαλλόμενα Κράτη υποχρεούνται να θεσπίσουν νόμους που απαγορεύουν τέτοιες πράξεις.
– Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRC) Γενικό Σχόλιο Αρ. 22 (παρ. 7)
Τα συμβαλλόμενα Κράτη θα πρέπει να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις που περιέχονται στο άρθρο 20 του ΔΣΑΠΔ, και θα πρέπει να απέχουν από οποιαδήποτε τέτοια προπαγάνδα ή υπεράσπιση.
– Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRC) Γενικό Σχόλιο Αρ. 11 (παρ. 2)
Το άρθρο 20 δεν επιτρέπει ούτε απαιτεί νομοθεσία ή κάποια άλλη ενέργεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες που θα περιόριζε το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου και του συνεταιρίζεσθαι, τα οποία προστατεύονται από το Σύνταγμα και τους νόμους των Ηνωμένων Πολιτειών.
Τα Κράτη θα λάβουν αποτελεσματικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της έγκρισης των νόμων, για να παρέχουν προστασία από οποιεσδήποτε ενέργειες συνιστούν υποκίνηση βίας εναντίον ατόμων ή ομάδων, που βασίζονται σε εθνικές, φυλετικές, εθνοτικές ή θρησκευτικές διακρίσεις, εχθρότητα ή μίσος, συμπεριλαμβανομένου του Αντισημιτισμού.
Τα Κράτη δεσμεύονται να λαμβάνουν κατάλληλα και αναλογικά μέτρα για να προστατεύσουν άτομα ή ομάδες που μπορεί να γίνουν αντικείμενο απειλών ή πράξεων κατά των διακρίσεων, εχθρότητας ή βίας ως αποτέλεσμα της φυλετικής, εθνοτικής, πολιτιστικής, γλωσσικής ή θρησκευτικής ταυτότητας, και να προστατεύσουν την περιουσία τους.
Ε. ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ Ή ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΩΝ
[ΔΣΑΠΔ, Άρθρο 18(4), Έγγραφο ΟΑΣΕ της Διακήρυξης της Βιέννης 16(στ) και 16(ζ)]
Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να σέβονται την ελευθερία των γονέων και, κατά περίπτωση, των νόμιμων κηδεμόνων, προκειμένου να διασφαλίσουν τη θρησκευτική και ηθική εκπαίδευση των παιδιών τους, σύμφωνα με τις δικές τους πεποιθήσεις.
– ΔΣΑΠΔ, Άρθρο 18(4)
Η ελευθερία των γονέων και κηδεμόνων προς εξασφάλιση της θρησκευτικής και ηθικής εκπαίδευσης δεν μπορεί να περιοριστεί.
Η διδασκαλία σε δημόσια σχολεία σε θέματα όπως η γενική ιστορία των θρησκειών και η ηθική επιτρέπεται εάν δοθεί με έναν ουδέτερο και αντικειμενικό τρόπο.
Η δημόσια εκπαίδευση που περιλαμβάνει διδασκαλία σε μια συγκεκριμένη θρησκεία ή πεποιθήσεις δεν συμφωνεί με το Άρθρο 18 (4) του ΔΣΑΠΔ, εκτός εάν γίνουν διατάξεις για μη μεροληπτικές εξαιρέσεις ή εναλλακτικές επιλογές που θα ικανοποιούν τις επιθυμίες των γονέων και κηδεμόνων.
– Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRC) Γενικό Σχόλιο Αρ. 22 (παρ. 6 & 8)
Οι γονείς ή οι νόμιμοι κηδεμόνες έχουν το δικαίωμα να οργανώσουν την οικογενειακή ζωή, σύμφωνα με τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις τους και έχοντας κατά νου την ηθική εκπαίδευση στην οποία πιστεύουν ότι το παιδί θα πρέπει να διαπαιδαγωγηθεί.
Κάθε παιδί θα πρέπει να απολαμβάνει το δικαίωμα να έχει πρόσβαση στην εκπαίδευση στο θέμα της θρησκείας ή των πεποιθήσεων σύμφωνα με τις επιθυμίες των γονέων ή νόμιμων κηδεμόνων του, και δεν πρέπει να υποχρεωθεί να λάβει τη διδασκαλία σχετικά με τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις ενάντια στις επιθυμίες των γονέων ή νόμιμων κηδεμόνων του, με κατευθυντήρια αρχή το συμφέρον του παιδιού.
Το παιδί πρέπει να προστατεύεται από κάθε μορφή διακρίσεων για λόγους θρησκείας ή πεποιθήσεων.
Στην περίπτωση ενός παιδιού που δεν είναι υπό τη φροντίδα των γονέων του ή των νόμιμων κηδεμόνων του, πρέπει να λαμβάνονται δεόντως υπόψη οι εκφρασμένες επιθυμίες του ή οποιαδήποτε άλλη απόδειξη των επιθυμιών του στο θέμα της θρησκείας ή πεποιθήσεων, με κατευθυντήρια αρχή το συμφέρον του παιδιού.
Οι πρακτικές μιας θρησκείας ή πεποιθήσεων κατά τις οποίες ένα παιδί ανατρέφεται δεν πρέπει να είναι επιζήμιες για τη σωματική ή ψυχική του υγεία ή για την πλήρη ανάπτυξή του, λαμβάνοντας υπόψη το άρθρο 1(3) της παρούσας Διακήρυξης.
– Διακήρυξη του ΟΗΕ του 1981, Άρθρο 5