ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ, ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΗ Ή ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΟΝΤΟΤΗΤΩΝ

Τα Ηνωμένα Έθνη, ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και οι σχετιζόμενοι περιφερειακοί φορείς έχουν προ πολλού αναγνωρίσει τη σπουδαιότητα της νομικής προσωπικότητας και της δομής των θρησκευτικών οργανώσεων ως μέρος του δικαιώματός τους για ελευθερία της θρησκείας ή των πεποιθήσεων.

Όταν εξετάζεται το δικαίωμα της ελευθερίας της θρησκείας ή των πεποιθήσεων, είναι πιο πιθανό κάποιος να σκεφτεί το δικαίωμα των ατόμων να πιστεύουν και να εκδηλώνουν τις πεποιθήσεις τους μέσα από τη λατρεία, τη διδασκαλία, την τήρηση και τις πρακτικές. Αλλά, αν το ξανασκεφτούμε αυτό, τα άτομα δεν μπορούν να ασκήσουν πλήρως το δικαίωμά τους για θρησκευτική ελευθερία, εκτός και αν τους επιτρέπεται να έχουν τη μορφή μιας νομικής οντότητας προκειμένου να οργανώνουν και να χειρίζονται τις θρησκευτικές τους κοινότητες.

Οι νόμοι που διέπουν τη δημιουργία, τη λειτουργία, την καταχώριση και την αναγνώριση των θρησκευτικών κοινοτήτων αποτελούν την ψυχή των θρησκευτικών κοινοτήτων. Χωρίς κάποια μορφή νομικής οντότητας, μια θρησκευτική κοινότητα δεν μπορεί να συμμετάσχει ακόμα και στις πλέον στοιχειώδεις πράξεις, όπως την κατοχή ή ενοικίαση ενός τόπου λατρείας, τον χειρισμό ενός τραπεζικού λογαριασμού, την πρόσληψη προσωπικού, τη σύναψη συμβάσεων για υπηρεσίες, την έκδοση και τη διάδοση θρησκευτικών κειμένων και την εγκαθίδρυση εκπαιδευτικών και κοινοτικών φιλανθρωπικών υπηρεσιών.

Η νομοθεσία που διέπει την πρόσβαση σε μια νομική προσωπικότητα θα πρέπει να είναι δομημένη με τρόπους που διευκολύνουν την ελευθερία της θρησκείας ή των πεποιθήσεων. Κατ’ ελάχιστον, η πρόσβαση στα βασικά δικαιώματα που συνδέονται με μια νομική προσωπικότητα θα πρέπει να είναι διαθέσιμη χωρίς δυσκολία. [28] Τα κράτη πρέπει να εξασφαλίζουν ότι μια νομική προσωπικότητα και οι διαδικασίες θρησκευτικής καταχώρισης είναι σύντομες, διαφανείς, δίκαιες, άνοιχτές σε όλους και χωρίς διακρίσεις. [29]

Τέτοια άρνηση πρόσβασης αντιπροσωπεύει ένα σοβαρό και ανεπίτρεπτο βάρος στο δικαίωμα της ελευθερίας της θρησκείας. [30] Γι’ αυτό και η νομοθεσία που διέπει τη σύσταση εταιρειών και την καταχώριση θρησκευτικών οργανισμών αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό σημείο αναφοράς για την αξιολόγηση της μορφής της θρησκευτικής ελευθερίας σε ένα δεδομένο κράτος.

Σε πολλές περιπτώσεις, τέτοιοι νόμοι έχουν χρησιμοποιηθεί ως όπλο από το κράτος για να περιορίσουν τις θρησκευτικές κοινότητες αντί να διευκολύνουν τη θρησκευτική ελευθερία. Νόμοι που απαιτούν θρησκευτική καταχώρηση και επιβάλλουν ποινικές κυρώσεις για μη καταχωρισμένες θρησκευτικές δραστηριότητες συνιστούν δρακόντειες μεθόδους που χρησιμοποιούνται από τα κράτη προκειμένου να καταπιέσουν τη θρησκευτική ελευθερία, παραβιάζοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Τέτοιες μέθοδοι έχουν ομοιόμορφα καταδικαστεί από την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, [31] τον Εισηγητή του ΟΗΕ για τη Θρησκευτική Ελευθερία, [32] την Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων του OSCE/ODIHR για τη Θρησκευτική Ελευθερία σε Συνεννόηση με την Επιτροπή της Βενετίας, [33] την Ευρωπαϊκή Ένωση [34] και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. [35]

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει αποφασίσει ότι η άρνηση ενός κράτους να παραχωρεί στάτους νομικής οντότητας σε μια ένωση ατόμων, θρησκευτική ή μη, ισοδυναμεί με παρέμβαση στην άσκηση του δικαιώματος του συνεταιρίζεσθαι. Όπου τίθεται υπό αμφισβήτηση η οργάνωση μιας θρησκευτικής κοινότητας, η άρνηση αναγνώρισής της ως νομικής οντότητας έχει επίσης διαπιστωθεί ότι συνιστά παρεμβολή στο δικαίωμα της ελευθερίας της θρησκείας, όπως ασκείται είτε από αυτή καθαυτή την κοινότητα είτε μεμονωμένα από τα μέλη της. [36]

Η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων του OSCE/ODIHR για τη Θρησκευτική Ελευθερία και η Επιτροπή της Βενετίας έχουν αναγνωρίσει επιπρόσθετες προβληματικές περιοχές στον τομέα της θρησκευτικής καταχώρισης και της διαμόρφωσης μιας νομικής προσωπικότητας, η οποία θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για τη διευκόλυνση της ελευθερίας της θρησκείας ή των πεποιθήσεων:

  • Τα άτομα και οι ομάδες πρέπει να είναι ελεύθερα να ασκούν τη θρησκεία τους χωρίς καταχώριση, εφόσον το επιθυμούν.
  • Δε θα πρέπει να επιτρέπονται υψηλές ελάχιστες απαιτήσεις συνδρομής για την απόκτηση νομικής προσωπικότητας.
  • Δεν είναι πρέπον να απαιτείται μακρόχρονη παρουσία στο κράτος προκειμένου να επιτραπεί η καταχώριση.
  • Άλλοι, εξαιρετικά επαχθείς περιορισμοί ή χρονικές καθυστερήσεις πριν από την απόκτηση νομικής προσωπικότητας θα πρέπει να αμφισβητούνται.
  • Διατάξεις που παραχωρούν υπερβολική ευχέρεια στην κρίση της κυβέρνησης για την παροχή εγκρίσεων δεν πρέπει να επιτρέπονται.
  • Η επίσημη κρίση για τον περιορισμό της θρησκευτικής ελευθερίας, είτε ως αποτέλεσμα ασαφών διατάξεων ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, πρέπει να περιορίζεται επιμελώς.
  • Παρέμβαση στις εσωτερικές θρησκευτικές υποθέσεις μέσω της εμπλοκής σε ουσιαστική αναθεώρηση των εκκλησιαστικών δομών, με την επιβολή γραφειοκρατικών διαδικασιών αναθεώρησης ή περιορισμών σε σχέση με θρησκευτικούς διορισμούς, και τα παρόμοια, δεν πρέπει να επιτρέπεται.
  • Διατάξεις που λειτουργούν αναδρομικά ή που δεν προστατεύουν κεκτημένα συμφέροντα (για παράδειγμα, απαιτώντας εκ νέου καταχώριση θρησκευτικών οντοτήτων υπό νέα κριτήρια) πρέπει να αμφισβητούνται.
  • Πρέπει να παρέχονται επαρκείς μεταβατικές διατάξεις όταν εισάγονται νέες.
  • Σύμφωνα με τις αρχές της αυτονομίας, το κράτος δεν πρέπει να αποφασίζει ότι κάποια συγκεκριμένη θρησκευτική ομάδα θα πρέπει να εντάσσεται σε μια άλλη θρησκευτική ομάδα ή ότι οι θρησκείες πρέπει να διαρθρώνονται βάσει κάποιου ιεραρχικού μοντέλου. (Μια καταχωρισμένη θρησκευτική οντότητα δεν πρέπει να έχει το δικαίωμα του βέτο όσον αφορά την καταχώριση οποιασδήποτε άλλης θρησκευτικής οντότητας.) [37]

[28] Κατευθυντήριες Γραμμές για Αναθεώρηση της Νομοθεσίας που Σχετίζεται με τη Θρησκεία ή τις Πεποιθήσεις, Προετοιμασμένη από την Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων του OSCE/ODIHR για τη Θρησκευτική Ελευθερία σε Συνεννόηση με την Επιτροπή της Βενετίας στο 16.

[29] Έκθεση του Ειδικού Εισηγητή του ΟΗΕ για την Ελευθερία της Θρησκείας ή των Πεποιθήσεων, ¶ 25, HRC 19/60, 22 Δεκεμβρίου 2011.

[30] Ελευθερία της θρησκείας ή Πεποιθήσεων: Νομοθεσία που Επηρεάζει τη Διάρθρωση Θρησκευτικών Κοινοτήτων, Διάσκεψη Αναθεώρησης OSCE , Σεπτέμβριος 1999.

[31] Κατάλογος Θεμάτων Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Καζακστάν, CCPR/C/Kaz/Q/1, 2 Σεπτεμβρίου 2010.

[32] Έκθεση του Ειδικού Εισηγητή του ΟΗΕ για την Ελευθερία της Θρησκείας ή των Πεποιθήσεων, ¶ 25, HRC 19/60, 22 Δεκεμβρίου 2011.

[33] Βλέπε, π.χ., OSCE και Κατευθυντήριες Γραμμές της Επιτροπής της Βενετίας στο 16.

[34] Κατευθυντήριες Γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο ¶ 40-41.

[35] Βλ. π.χ., Μητροπολιτική Εκκλησία της Βεσσαραβίας εναντίον Μολδαβίας, (Παράρτ. 45701/99), το 2001, η Εκκλησία της Σαηεντολογίας της Μόσχας εναντίον Ρωσίας (Παράρτ. 18147/02), 2007.

[36] Μάρτυρες του Ιεχωβά της Μόσχας εναντίον Ρωσίας ¶ 101-102 (Παράρτ. 302/02). 10 Ιουνίου 2010.

[37] Βλέπε OSCE και Κατευθυντήριες Γραμμές της Επιτροπής της Βενετίας σε 16-17.

XV. Αυστηρή Ερμηνεία των Περιορισμών
ΚΑΝΤΕ ΛΗΨΗ ΤΟΥ PDF