Όπως ακριβώς μερικές από τις νέες θρησκείες έχουν επιδοκιμάσει τον σύγχρονο χαρακτήρα της κοινωνίας της κατανάλωσης, αναγνωρίζοντας την επιδίωξη της ευτυχίας σε αυτή τη ζωή ως θεμιτό και, στην πραγματικότητα, επαινετικό στόχο για την ανθρωπότητα, έτσι αντίστοιχα έχουν διατυπώσει μια αλλαγμένη σχέση ανάμεσα στην πνευματική ζωή και στις επιταγές της ηθικής. Αυτή είναι μία από τις πλευρές της αλλαγής στις θρησκείες, με την οποία οι αρχές και ένα μεγάλο μέρος από το ευρύ κοινό, που συνεχίζει να είναι παγιδευμένο με την παραδοσιακή, σταματημένη στον χρόνο, χριστιανική ηθική σκέψη, δεν έχουν ακόμη συμφωνήσει πλήρως. Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να είναι προφανές ότι διαφορετικές θρησκείες έχουν στηρίξει πολύ διαφορετικές τάσεις προς τους κανόνες της συμπεριφοράς. Οι θρησκείες ποικίλλουν κατά πολύ, όσον αφορά τη φύση των ηθικών κανόνων που έχουν θεσπιστεί, το σφρίγος και τη συνοχή των απαιτήσεων για την εφαρμογή τους και την αυστηρότητα των κυρώσεων που επισύρουν. Στον ορθόδοξο Ιουδαϊσμό οι κανόνες ελέγχουν τις μικρολεπτομέρειες του τελετουργικού και πολλές ενδεχόμενες περιπτώσεις της καθημερινής ζωής, πράγματα που είναι εντελώς ελεύθερα, για παράδειγμα, στη χριστιανική παράδοση. Στο Ισλάμ οι θρησκευτικοί κανόνες επηρεάζουν διάφορες καταστάσεις και παρέχουν ένα σύστημα νομικής ρύθμισης για την κοινωνία, εγκαθιδρύοντας, μερικές φορές, πολύ πιο αυστηρό κοινωνικό έλεγχο και, σε άλλες περιπτώσεις, πιο χαλαρό
Ο Θεραβάντα Βουδισμός εμφανίζει μια επιπλέον αντίθεση. Εδώ υπάρχουν κανόνες κυρίως για μοναχούς, ενώ μερικοί γενικοί κανόνες επιβάλλονται στους λαϊκούς. Το καθήκον ενός βουδιστή που δεν ανήκει στον κλήρο είναι να μη σκοτώνει, να μην κλέβει, να μην ψεύδεται, να μη διαπράττει άδικες σεξουαλικές πράξεις ή να μην πίνει οινοπνευματώδη. Πέρα απ’ αυτό, ο Βούδας παρείχε ηθικές συμβουλές σχετικά με τα καθήκοντα του νοικοκυριού, τη συμπεριφορά προς τους φίλους και τη φροντίδα του/της συζύγου, αλλά αυτά είναι παραινέσεις για κάτι που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως κοινωνική κοινή λογική. Το άτομο πρέπει να είναι συνετό, λιτό, εργατικό, να είναι δίκαιο προς τους υπηρέτες και να επιλέγει ως φίλους του εκείνους που θα το εμποδίζουν να κάνει λάθος και θα το παροτρύνουν προς τη σωστή συμπεριφορά. Αυτές, όμως, οι αρετές επιβάλλονται ως συνειδητοποιημένο προσωπικό συμφέρον· δεν υπογραμμίζονται από την έννοια όπως αυτή περιγράφεται στον Χριστιανισμό. Η αδιαφορία προς αυτές τις αρετές δε συνοδεύεται από ιδιαίτερες τιμωρίες, εκτός από τη συσσώρευση κακού κάρμα. Η θρησκεία δεν καθορίζει άλλες κυρώσεις, και δεν υπάρχει καμία θεότητα που να χαρακτηρίζεται από οργή. Δεδομένου ότι οι ενέργειες είναι αυτές που θεωρούνται ότι καθορίζουν την κατάσταση στην οποία θα βρεθεί το άτομο σε κάποια μελλοντική μετενσάρκωση, οι καλές πράξεις συνιστώνται ως σύμφωνες με το οκταπλό μονοπάτι του διαφωτισμού, αφού αυτές θα οδηγήσουν σε εκ νέου γεννήσεις υπό καλύτερες συνθήκες και θεωρητικά στην τελική υπέρβαση όλων των εκ νέου γεννήσεων και στην επίτευξη της νιρβάνα. Έτσι, ενώ ο Βουδισμός σίγουρα περιγράφει ηθικές αξίες, στο άτομο απομένει αρκετή ελευθερία που ταιριάζει με την ηθική του ιδιοσυγκρασία και δεν υπόκειται ούτε στην ηθική κατακραυγή ούτε στις απειλές, πράγματα με τα οποία έχει ενισχυθεί η χριστιανική ηθική. Σε άλλες κοινωνίες, οι κανόνες της ηθικής δεν προέρχονται από καθαρά θρησκευτικές ρίζες: για παράδειγμα, η ηθική του Κομφουκιανισμού και ο κώδικας των σαμουράι μπορεί να δίνουν υπόσταση στον ηθικό χαρακτήρα της ιαπωνικής κοινωνίας σε τέτοιο βαθμό όσο και οι διάφορες σχολές του Μαχαγιάνα Βουδισμού, οι οποίες λειτουργούν στην Ιαπωνία ή και σε πιο μεγάλο βαθμό από αυτές. Πρέπει κανείς να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει κανονική σχέση μεταξύ του θρησκευτικού δόγματος και ενός κώδικα ηθών. Ο συνδυασμός της θρησκείας και των ηθών στον Χριστιανισμό, οι μηχανισμοί μέσω των οποίων επιβάλλεται η ηθική συμπεριφορά και οι συνέπειες που προβλέπει για την παραβίαση των ηθικών κανόνων αποτελούν ένα πρότυπο σχέσης, αλλά ένα τέτοιο πρότυπο δεν είναι χαρακτηριστικό για άλλα θρησκευτικά συστήματα και δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι ένα απαραίτητο ή ανώτερο πρότυπο με το οποίο πρέπει να κριθούν άλλες ρυθμίσεις, όπως μερικές φορές μας αφήνουν να υποθέσουμε τα μέλη των χριστιανικών κοινωνιών.
