ΑΝΕΞΙΘΡΗΣΚΙΑ
ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ

Τις τελευταίες δεκαετίες υπήρξε αύξηση του αριθμού και των θρησκειών που αποδέχονται τον κόσμο και των θρησκειών που απαρνιούνται τον κόσμο (και άλλων που λιγότερο εύκολα εμπίπτουν σ’ αυτόν τον διαχωρισμό των κατηγοριών). Οι θρησκείες που απαρνιούνται τον κόσμο έχουν προκύψει ως διαμαρτυρόμενες ενάντια σ’ αυτό που έχουν την τάση να βλέπουν ως αυξανόμενο υλισμό, καταναλωτισμό και ηδονισμό στις δυτικές κοινωνίες. Μερικές απ’ αυτές οφείλουν τον προσανατολισμό τους στην ασκητική παράδοση του Χριστιανισμού, άλλες έχουν βρει κάποιο ενδιαφέρον σε θέματα που αφορούν το περιβάλλον και άλλες έχουν χρησιμοποιήσει το ίδιο κλίμα της διάθεσης που ήταν η αιτία για την εμφάνιση της κουλτούρας των χίπηδων κατά τη δεκαετία του 1960. Σε αντίθεση, οι προσανατολισμοί που αποδέχονται τον κόσμο εκδηλώνουν ισχυρή συνοχή με τον σύγχρονο κοσμικού χαρακτήρα πολιτισμό και με μερικές από τις αλλαγμένες προδιαθέσεις που είναι εμφανείς στον Χριστιανισμό του 20ού αιώνα. Καθώς τα θρησκευτικά ενδιαφέροντα έχουν μετακινηθεί από την εμμονή για τη μετά θάνατον ζωή, στην οποία κυρίως εστιαζόταν ο Χριστιανισμός σε προηγούμενους αιώνες, έτσι και τα νέα θρησκευτικά κινήματα κατέληξαν να δίνουν έμφαση στην ιδέα της σωτηρίας σ’ αυτόν τον κόσμο και στην παρούσα ζωή. Η βελτίωση της ζωής, η αναζήτηση της ευτυχίας, η συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων του ανθρώπου έχουν γίνει σεβαστοί και ευρέως υποστηριζόμενοι στόχοι και δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι νέες θρησκείες θα έπρεπε να τους ενστερνιστούν. Σε έναν κόσμο σπανιότητας, φυσικών καταστροφών, πείνας και χαμηλών επιπέδων τεχνολογίας, ο θρησκευτικός ασκητισμός αποτελεί την κατάλληλη ηθική. Αντισταθμίζει τις ανάγκες μιας κοινωνίας που παράγει, στην οποία η σκληρή δουλειά και η χαμηλή ανταμοιβή έπρεπε να γίνουν αποδεκτά, στην οποία η ευχαρίστηση έπρεπε να αναβληθεί (πολλές φορές για μια υποτιθέμενη ζωή μετά θάνατον), έτσι ώστε να είναι δυνατόν να συσσωρευτεί κεφάλαιο. Σε μια κοινωνία όμως που είναι προσανατολισμένη στην κατανάλωση, στην οποία η τεχνολογία έχει παραγάγει αυξημένες προσδοκίες βίωσης πλούτου και οφέλους, μια ασκητική ηθική θα ερχόταν σε αντίθεση με την ανάγκη να προκαλέσει τους ανθρώπους να τονώσουν την οικονομία με το να δαπανούν, να αναζητούν ψυχαγωγία και υλική ευημερία. Όπως ακριβώς ο παραδοσιακός ασκητισμός του Χριστιανισμού κατέστη ξεπερασμένος, έτσι και οι προσανατολισμοί των νέων προτύπων της θρησκευτικής πνευματικότητας κατέληξαν να αντικατοπτρίζουν το νέο κοινωνικό ήθος. Η σύγχρονη επικράτηση των ηδονιστικών αξιών στην κοσμική κοινωνία αντικατοπτρίζεται όλο και περισσότερο, ακόμη και στον κύριο κορμό της θρησκείας. Η αισιοδοξία και η έμφαση σε ένα απεριόριστο όφελος που αναζητήθηκε, έξω από τον κύριο θρησκευτικό κορμό, από τη Χριστιανική Επιστήμη, ακολουθήθηκε, μέσα στα κύρια δόγματα, από την υπεράσπιση της θετικής σκέψης από τον Νόρμαν Βίνσεντ Πιλ, έναν προτεστάντη, από τον Μονσινιόρ Φούλτον Σιν, έναν καθολικό, και από τον ραβίνο Τζόσουα Λίμπμαν. Στις πιο πρόσφατες δεκαετίες είχαμε την ανάπτυξη της Θεολογίας της Ευημερίας ως νομιμοποίηση για τα οφέλη που οι χριστιανοί πρέπει να περιμένουν από μια θρησκεία που απαιτεί ευλάβεια. Οι ψυχολογικές τεχνικές για αυξημένο αυτοέλεγχο, αυτογνωσία, αυτο-βελτίωση, βελτίωση της ζωής και μια ευρύτερη δυνατότητα για πνευματικό εμπλουτισμό έχουν γίνει μέρος του ρεπερτορίου πολλών θρησκευτικών κινημάτων, καθώς η κοινωνία απομακρύνεται από την υποστήριξη φορτωμένων με αμαρτίες θεολογίες, που κάποτε αποτελούσαν το κεντρικό θέμα της χριστιανικής διδασκαλίας.